امسال بهار؛ نه خبری از بارش های سیل آسای چند سال اخیر بود و نه از بارش های معمول بهاری. ضمن آنکه در زمستان نیز میزان بارش ها به شدت کاهش پیدا کرده بود. همین مساله باعث شد تا کارشناسانی که تا چندی پیش اعلام می کردند که سالهای خشکسالی به پایان رسیده، در تغییر موضعی ملموس، مدعی شوند که سالی خشک و کم بارشی پیش رو خواهیم داشت.

به گزارش مرور نیوز، گفته می شد که بعد از چند سال خشکسالی شدید، بالاخره ایران وارد سالهای "تر" سالی و پر آبی شده است. بارش های ۲-۳ سال اخیر نیز می توانست دلیلی بر این مدعا باشد. اما کاهش چشمگیر نزولات آسمانی در زمستان سال گذشته و بهار امسال، نشان داده که این فرضیه شاید چندان درست نباشد. احد وظیفه، رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، نه تنها این نظریه را رد می کند که معتقد است امسال، خشکسالی بی سابقه ای در انتظار ایران است. خشکسالی کم نظیری که می تواند در کنار کرونا، فاجعه جدیدی را برای کشور رقم بزند.

چند روز قبل خبری منتشر شد که در آن به نقل از یکی از کارشناسان هواشناسی ادعا شده بود نه تنها در دو هفته آتی که تا پایان بهار، تهران و اکثر نقاط کشور روزهای پر بارشی را خواهند داشت. این ادعا با پیش بینی های قبلی کارشناسان متفاوت است. چرا که تا جاییکه به خاطر دارم سال گذشته آنها بهار کم آب را برای کشورمان پیش بینی کرده بودند. بالاخره کدامیک از این نظریه ها درست است؟ آیا بهار و سال پر بارشی را پیش رو خواهیم داشت یا برعکس، سال خشکی را شاهد خواهیم بود؟

من کارشناسانی که چنین اظهاراتی می کنند را نمی شناسم! ولی فقط همین قدر می دانم که وضعیت دقیقا برعکس است! یعنی بارش های بهار امسال حدود ۸۵ درصد زیر حد نرمال بارش های بهاری بوده است. براساس آمار درحالیکه باید متوسط بارش های بلند مدت ۱۲۷ میلیمتر باشد، این مقدار امسال به ۴ میلیمتر رسیده است. به زبان دیگر، در فروردین که بارش های بسیار کمی داشتیم و براساس الگوهای اقلیمی، در اردیبهشت هم با اقلیمی گرم مواجهیم که در برخی روزها با رعد و برق و بارش های ضعیف پراکنده همراه خواهد بود. بعد از آن همه تابستان است و عملا وارد اوج گرما خواهیم شد. البته این کم بارشی در زمستان سال گذشته نیز وجود داشت و به جز بارش های ناهنجار و سیل آسای جنوب غرب کشور که تعدادی از استان های کشور مانند خوزستان را تحت تاثیر قرار داد، دیگر شاهد بارش خاصی نبودیم. البته بارش های سیل آسای این مناطق هم تاثیر چندانی درتامین آب مورد نیاز کشور نداشتند چرا که اکثرا وارد رودها و دریاها و جریان های رودخانه ای دیگر شدند و به بخش کمی از آنها وارد زمین شد. به عبارتی گرچه این بارش ها آمار میزان بارش ها را بالا برد ولی تاثیرگذار نبود.

پس زمستان کم بارشی را شاهد بودیم؟

دقیقا. ضمن آنکه دما نیز تا ۵.۳ درجه بیشتر از حد نرمال بود و بارش برف هم به شدت کاهش پیدا کرده بود. همین مساله باعث می شود تا منایع تامین آب شهرهای بزرگ و سدهای ما، ذخایر آبشان، به شدت کاهش پیدا کند. بطور مثال در سال آبی گذشته ( از مهرماه تا کنون )، بارش باران در کرمان تا ۷۰ درصد و در هرمزگان تا ۹۰ درصد کاهش داشته است.

اما سال گذشته گفته می شد که سالهای خشکسالی ایران تمام شده و وارد سالهای تر سالی شده ایم! 

اینها همان اظهارات غیرکارشناسی و بدون مطالعه است. بعد از ۲-۳ سال که بارندگی خوبی داشتیم یکدفعه یکسری از کارشناسان اعلام کردند که وارد ترسالی شده ایم در حالیکه الگوهای اقلیم شناسی اصلا چنین نظریه ای را تایید نمی کرد!

یعنی مانند سالهای گذشته امکان وقوع سیل بهاری هم وجود ندارد؟

اصولا اقلیم یک المان مرتبط با زمان است. زمانیکه خشکسالی اتفاق می افتاد، کم کم سیستم های بارش زا به خطه های شمال منتقل می شوند. مثل استان های شمال کشور یا آذربایجان و... ولی در استان های مرکزی و جنوبی این رویه ادامه ندارد. در چنین شرایطی اگر ابری هم باشد، رشد نمی کند، بلکه از بین می رود. بنابراین بارش های سیل آسا منتفی است. بگذارید مثالی برایتان بزنم. سال گذشته فقط در یک روز در جزیره قشم، ۲۱۴ میلیمتر باران بارید، اما کل بارش های این جزیره در سال آبی جدید، کمتر از ۲ میلیمتر بوده است.  به عبارتی اقلیم ما جزء اقلیم های متغییر است.

منظورتان از اقلیم متغییر چیست؟

ببینید، در بسیاری از کشورها مانند کانادا، فاصله بین مناطق کم بارش و پر بارش کم است. یعنی وقتیکه یکسال پربارش است، سال آینده به یکباره خشکسالی نمی شود بلکه فقط ممکن است کمی از حجم بارش هایش کاسته شود. ولی در ایران بارش ها شامل الگوی خاص و منظمی نیست. یعنی وقتیکه یکسال هوا تر سالی است دلیل نمی شود سال بعدی هم سال پر بارشی باشد. مثلا در سیستان و بلوچستان، ما در سال گذشته با بارش هایی مواجهه بودیم که حدود ۷۰ درصد بیشتر از متوسط سالیانه بود اما امسال این بارش ها به ۵ میلیمتر رسیده است.

در مورد کل کشور هم همین طور است؟

بله. براساس آمار، متوسط بارش ها در سال آبی کنونی، ۱۱۲ میلیمتر بوده است، در حالیکه متوسط بارش های سالیانه کشور ما باید ۱۹۲ میلیمتر باشد. یعنی ۴۲ درصد کمتر از حد نرمال طبیعی خود است. 

پس با این حساب ایران سال به شدت خشکی را پیش رو دارد.

دقیقا. این خشکسالی بخصوص در نواحی جنوب فارس، هرمزگان، بوشهرو سیستان و بلوچستان نمود بیشتری خواهد داشت. حتی این خشکسالی باعث خواهد شد تا امسال گرد و خاک با شدت بیشتری در کشور منتشر شود. یا مسلما باید منتظر آتش سوزی های بیشتری در جنگلها و مراتع کشور باشیم. 

یعنی ممکن است حتی کشور با مشکل کم آبی مواجه شود؟

بعید نیست. البته بستگی به منطقه و مقدار ذخیره آب آنها دارد. الان وضعیت آب سدهای ما با وجود کاهشی که داشته بد نیست. چون در سال های گذشته آب خوبی پشت آنها ذخیره شده است. مثلا با وجودیکه گفته می شود سطح آب فلان سد ۳۰ درصد کاهش پیدا کرده، باز هم هنوز میزان آبی که دارد به مرحله هشدار نرسیده، چون از قبل ذخیره آبش کامل بوده است.

یعنی می توان گفت که سال جاری، کشور بعد از کرونا با فاجعه جدیدی روبروست؟

بله. متاسفانه همین طور است. کم آبی شدید و کم سابقه، فاجعه ای است که ایران ۱۴۰۰ را تهدید می کند و اگر فکری برای آن نشود می توان گفت در کنار کرونا، فاجعه ای زیست محیطی در انتظار کشور است.