بیشفعالی از میان اختلالات رایج در سنین کودکی، یکی از مشکلات قابل توجه و دردسرساز است که نه تنها عملکرد ارتباطی کودک بلکه خانواده‌ها را هم با بحران‌های زیادی مواجه می‌کند. از این رو تقویت کانون خانواده می‌تواند از عوامل بنیادی پیشگیری یا کاهنده شدت علائم آن باشد.
به گزارش مرور نیوز به نقل از خبرگزاری موج، خانواده تشکلی طبیعی است که الگوهای گوناگون ارتباطی و عملکردی را در گذر زمان به خدمت می‌گیرد و این الگوها ساخت خانواده را تشکیل می‌دهند و ضمن تعیین نقش اعضای خانواده، حیطه هر یک از اعضا را مشخص و تبادل نظر میان آنها را تسهیل می‌کنند. اهمیت، توجه و حفظ چنین ساختاری با درنظر گرفتن نقش روحی، روانی، عاطفی و اجتماعی و همچنین رفتاری خانواده و الگوبرداری کودکان در یک محیط عاطفی انکارناپذیر است. کودکان به طور طبیعی تا قبل از ۶ سالگی رفتارهای پرتنش و پرهیجان از خود بروز می‌دهند، اما وجود بیشفعالی در میان برخی کودکان واقعیتی فطری و ذاتی است، باید والدین به جای سرزنش خود یا کودک به طور اصولی و آگاهانه با آن مقابله کنند. اگر برای بیش فعالی کودکان راه‌های درمانی مناسب و به موقع استفاده نشود ممکن است این اختلال تا نوجوانی و حتی میانسالی ادامه پیدا کند. والدین به دلیل نفوذ و تماس بیشتر با کودکان می‌توانند در اجری مداخلات رفتاری در محیط طبیعی زندگی کودک نقش بسزایی داشته باشند. به همین دلیل در دهه‌های اخیر توجه روز افزونی به گنجاندن آموزش مدیریت والدین در طرح درمانی بیش فعالی شده است.
کودکان و نوجوان بیش فعال احساس می‌کند متفاوت است و سلیقه‌ها، ارزش‌ها و خواسته‌های متفاوت دارد. بیشتر پزشکان و روانشناسان که بیماران مبتلا به بیش فعالی را درمان می‌کنند درمی‌یابند درمان افرادی که دوره درمان را از کودکی آغاز کرده و آن را ادامه داده‌اند به مراتب آسان‌تر از درمان فردی است که قبل از این هرگز کار درمانی نداشته است.
نقش والدین در اجرای مداخلات رفتاری در محیط زندگی کودک
«هانیه سلیمی» روانشناس حوزه کودکان و مشاور آموزشی، با بیان اینکه والدین به دلیل نفوذ و تماس بیشتر با کودکان می‌توانند در اجرای مداخلات رفتاری در محیط طبیعی زندگی کودک نقش بسزایی داشته باشند، گفت: در دهه‌های اخیر توجه روزافزونی به گنجاندن آموزش مدیریت والدین در طرح درمانی ADHD یا بیش فعالی شده است. برنامه آموزش مدیریت والدین به تنهایی در کاهش نشانه‌های اصلی اختلال و نیز مشکلات رفتاری کودکان تأثیر معنادار برتری نسبت به شرایط دیگر نشان داده است.
وی در ادامه بیان می‌کند: والدین کودکان بیش فعال به دلیل اینکه با چالش‌های والدگری بیشتری روبه رو هستند، استرس فراتری از والدین کودکان سالم دارند. با وجود اینکه منشأ چندگانه‌ای برای استرس والدگری شناخته شده است اما بسیاری از محققان بیان می‌کنند که بیش فعالی کودک و مشخصه‌های بالینی آن از عوامل موثر در استرس والدگری است.
به کودکان خود برچسب نزنیم
سلیمی، با توضیح اینکه نباید به کودکان بیش فعال برچسب بزنیم، تصریح کرد: وجود این رفتارها منجر به بروز واکنش‌هایی مانند پرخاشگری، خصومت و تنبیهات جسمانی از جانب والدین می‌انجامد حتی اطرافیان با تنبیه کودکان تلاش می‌کنند تا توجه و رفتار او را کنترل کنند اما این امر نه تنها موثر واقع نمی‌شود بلکه کودک را برای مقابله با خواسته‌های اطرافیان بیش از پیش تحریک می‌کند و باعث افزایش لجبازی و نافرمانی او نیز می‌شود.
این روانشناس کودک، با بیان اینکه با آموزش‌های مناسبی از جمله خانواده درمانی و آموزش والدین می‌توان عملکرد خانواده را بهبود بخشید، می‌گوید: بهبود عملکرد خانواده از یکسو افزایش بهداشت روانی خانواده و جامعه و از طرف دیگر کاهش علائم ثانوی مخرب کودکان بیش فعال را به دنبال دارد و در کنار سایر درمان‌ها جهت کاهش استرس، احساس گناه و سایر مسائلی که موجب تنش در والدین این کودکان می‌شود به حفظ سلامت روانی والدین و کاهش رفتارهای مخرب و علائم فزون کنشی کودک بیش فعال کمک کرد.
عوامل تأثیرگذر در بیشفعالی
وی با اشاره به اینکه وضعیت ضعیف اقتصادی و تک والدی بودن می‌تواند تأثیر مستقیمی بر بیشفعالی کودکان داشته باشد، گفت: میزان استرس‌های زندگی می‌تواند نشانه‌های اختلال بیشفعالی را افزایش دهد. والدین در بحران‌های مختلف زندگی انرژی و وقت کافی برای کودکانی که بالقوه دارای مشکلات رفتاری هستند مانند درخواست‌های مکرر و پی در پی، پرحرفی، انجام ندادن تکالیف، حواس‌پرتی و غیره را ندارند. لذا تنش‌ها موجب تعامل منفی بین والد و کودک و تقویت رفتارهای منفی می‌تواند موجب افزایش نشانه‌های بیش فعالی در کودکان شود. از این‌رو نهادهای فرهنگی - اجتماعی نظیر صدا وسیما، بهزیستی، کمیته امداد و مراکز مشاوره با توجه به افزایش روز افزون این اختلال و آمار بالای آن و آسیب‌پذیری خانواده‌ها، می‌توانند با استفاده از نتایج تحقیقات و پژوهش‌ها و ارائه برنامه‌های آموزشی به کاهش آسیب‌های این خانواده‌ها و افزایش تاب‌آوری آنان کمک کنند.
