200 دپارتمان زبان فارسی جمهوری اسلامی ایران در جهان فعال هستند و وظیفه آموزش زبان فارسی به فارسی‌آموزان را بر عهده دارند، اما در چند سال اخیر فعالیت برخی از این دپارتمان‌ها با مشکلاتی مواجه شده که مهمترین آن کاهش دانشجو بوده است.
به گزارش مرور نیوز، زبان فارسی تنها یک زبان نیست بلکه یک فرهنگ، یک تمدن و یک بخش اصلی هویت ایرانی است، زبان فارسی اگرچه در گذشته از گستره وسیعی در جهان برخوردار بوده است، اما به واسطه سیاست‌های استعماری حوزه گستره این زبان در طول تاریخ روز به روز کاهش یافته است، با این وجود فارسی هنوز هم زبان فرهنگی جهان به شمار می‌رود و حفظ و گسترش آن از ضرورت قابل توجهی برخوردار است.
امروزه یکی از ابزار قدرت کشورها گسترش زبان است، ابزاری که انگلیسی‌ها دیروز با جایگزین کردن زبانشان به جای فارسی در هند و امروز در افغانستان آن را در دست دارند. انگلیسی امروز زبان نخست جهان به شمار می‌رود، چرا که زبان علم، تجارت و سیاست است و پیش بینی می‌شود که به زودی چینی هم مسیر رفته انگلیسی را برود.
اما زبان فارسی با گذشته پرطمطراق خود، امروز در چه وضعیتی به سر می‌برد،؟ واقعیت این است که زبان فارسی گسترش چندانی نیافته است، با وجود اینکه فارسی زبان میلیون‌ها ایرانی، افغانستانی، هندی، تاجیکی و... است، به دلایل مختلف اقتصادی، اجتماعی گسترش چندانی در جهان نیافته است، یکی از مهمترین دلایلی این عدم گسترش نبود سیستم آموزشی مناسب در سال‌های گذشته بوده است.
بنیاد سعدی تنها مرکز فعال و متمرکز گسترش زبان فارسی در سال‌های اخیر و پس از تأسیس کوشیده است تا با تهیه منابع آموزشی، تدوین کتب، تربیت نیروی انسانی و ... در این مسیر قدم بردارد. اما گسترش زبان فارسی هزارتویی است که آموزش تنها یک بعد آن است؛ چرا که در سال‌های اخیر تمایل به یادگیری زبان فارسی در کشورهای مختلف به ویژه آنهایی که دپارتمان زبان فارسی دارند، کاهش یافته است. در حقیقت طبق آمار بنیاد سعدی دانشجویانی که در سال‌های گذشته فارسی را به عنوان دومین زبان خود انتخاب می‌کردند، به دلایل مختلفی در سال‌های اخیر کاهش یافته است، اما چرا؟
محمدرضا وصفی رایز فرهنگی ایران در اتریش معتقد است که نبود نظام و متدهای آموزشی دقیق و روزآمد و منابع آموزشی جذاب و همچنین رویکرد تاریخی و ادبی به زبان فارسی
به‌جای رویکرد کاربردی در عرصه‌های اقتصادی، بازرگانی، علوم ارتباطات، علوم اجتماعی و سیاسی و ... مهمترین دلیل گسترش نیافتن زبان فارسی در جهان است.
این در حالی است که محمدرضا دربندی، معاون امور بین‌الملل بنیاد سعدی نبود شغل را مهمترین عامل می‌داند. وی می‌گوید: بنیاد سعدی اکنون 200 دپارتمان زبان فارسی در جهان دارد. سه دپارتمان زبان فارسی در کشورهای قزاقستان و پاکستان چندی پیش به نماینده ما در کشورهای مذکور مراجعه کرده و خواستار تعطیلی مرکز شدند؛ چرا که تعداد دانشجویان جذب شده در این دپارتمان‌ها از اعضای هیئت علمی آن دپارتمان کمتر بود. طبیعی است که در چنین وضعیتی باید مرکز تعطیل شود، اما ما یک راه‌حل پیشنهاد کردیم که این مراکز را از تعطیلی نجات داد.
وی تصریح می‌کند: راه‌حل پیشنهادی ما این بود که 50 درصد هزینه تحصیلی زبان فارسی در یک‌سال تحصیلی را از این کشورها تحفیف بگیریم، در مقابل 50درصد مابقی هزینه تحصیل را نیز بنیاد سعدی متقبل شود و جمهوری اسلامی ایران به این شیوه برای هر سال تحصیلی پنج نفر را برای رشته زبان فارسی بورسیه کند. با این شیوه تعداد دانشجویان افزایش یافت و به استانداردی که مدنظر بود، رسید.
دربندی با اشاره به چرایی عدم استقبال دانشجویان این کشورها از رشته زبان فارسی می‌گوید: علت اصلی این عدم تمایل نبود شغل است. هر دانشجویی که بخواهد رشته‌ای را انتخاب کرده و برای تحصیل هزینه کند، ابتدا بررسی می‌کند که آیا امکان شغل برای این رشته وجود دارد؟ در کشورهایی که شرکت‌های ایرانی فعالیت اقتصادی به راه انداخته‌اند، وضعیت دانشجویان زبان فارسی خوب است. در نتیجه استقبال نیز خوب است، اما در کشورهای دیگر چنین نیست.
وی ادامه می‌دهد: بنیاد سعدی برای جبران اندکی از این مشکل راه‌حل‌هایی اندیشیده است، برای نمونه به رایزن‌های فرهنگی گفته شده است که اگر قرار بر استخدام است از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان زبان فارسی در کشورهای مورد نظر استفاده کنند، اگر قرار بر استفاده از نیرو به عنوان نیروی پاره وقت برای نمونه در نمایشگاه‌ها و ... است، از این نیروها بهره بگیرند، همچنین برای ترجمه مقالات، روزنامه‌ها و ... نیز از این دانشجویان استفاده شود.
به هر روی گسترش زبان فارسی اهمیت قابل توجهی دارد و لازم است تا علاوه بر تلاش برای حصول استانداردهای لازم آموزشی از جنبه‌های دیگر نیز به موضوع نگاه کرد، برای نمونه رویکرد کاربردی، اقتصادی و علمی داشتن به زبان یکی از راه‌هایی است که می‌تواند فارسی را از وضعیت فعلی نجات داد. رهبر انقلاب نیز فرموده‌اند: «بنده سه چهار سال قبل از این، به جوان‌های دانشجو و اهل علم گفتم که شما باید کاری کنید که پنجاه سال بعد، اگر کسی خواست به تازه‌های علمیِ آن روز دست پیدا کند، مجبور بشود بیاید زبان فارسی یاد بگیرد» بیانات در دیدار جمعی از مداحان اهل بیت (ع) 1395/01/11
همچنین فرموده‌اند: «پیشرفت علمی در کشور برای گسترش و نفوذ زبان فارسی استفاده شود. زبان خیلی مهم است برادران و خواهران عزیز! اهمیت زبان ملی یک کشور برای خیلی‌ها هنوز دانسته و شناخته نیست. زبان فارسی باید گسترش پیدا کند. باید نفوذ فرهنگیِ زبان فارسی در سطح جهان روزبه‌روز بیشتر شود. فارسی بنویسید، فارسی واژه‌سازی کنید و اصطلاح ایجاد کنید. کاری کنیم که در آینده، آن کسانی که از پیشرفتهای علمی کشور ما استفاده می‌کنند، ناچار شوند بروند زبان فارسی را یاد بگیرند» بیانات در دیدار با اساتید دانشگاه 1392/05/15
