بخش کشاورزی، به دلیل ارتباط مستقیمی که با تولید غذای مردم و کشور دارد، از اهمیت بالایی در خصوص نیاز به به‌روز بودن و حرکت با آخرین یافته‌های علمی دنیا برخوردار است. محققان در پژوهشی جدید، روش‌های علاقه‌مند کردن اساتید دانشگاه‌ها به اجرای فعالیت‌های ترویجی در این خصوص را نشان داده‌اند.
به گزارش مرور نیوز، نخسـتین تلاش عملـی در زمینه ترویج دانشـگاهی علوم در دانشـگاه کمبریج انگلسـتان و در سـال ۱۸۶۷ توسـط شخصی به نام جیمیز اسـتوارت انجام شـد. گسـترش و موفقیت این اقدام انگلیس، موجـب شـروع فعالیت‌های مشـابه در جاهـای دیگـر، به‌ویژه در ایالات متحـده آمریـکا شـد. بـا تصویـب قانـون‌هایی در این خصوص، دانشگاه‌های آمریـکا علاوه بـر آمـوزش و پژوهـش، مأموریت سـومی را به نـام «ترویـج» برای نشـر دانـش دانشکده‌های کشـاورزی به بیـرون از دانشـگاه و بـه سوی مـزارع و مصرف‌کنندگان، عهده‌دار شـدند.
بنا بر نظرات متخصصان، برخلاف پیشرفت‌های چشـمگیر در زمینـه ترویـج دانشـگاهی، در کشـورهای جهـان سـوم، دانشگاه‌ها به دلیل تمرکـز بر نقش‌های دانشـگاهی و پژوهشـی بـا تأثیر حداقلی که بر جوامـع می‌گذارند، مـورد انتقاد قـرار گرفته‌اند. این در حالی است که در کشـورهای پیشـرفته و برخـی از کشـورهای در حال توسـعه، اعضـای هیئـت علمـی و دانشـجویان دانشگاه‌ها در خدمات ترویجی یا برون رسـانی دانــشگاهی، مشـارکت داشـته و از ایـن راه می‌توانند در ارائه، انتقـال و اشـاعه خدمـات فنـی به کــارگزاران اجرایــی و نیـز مصرف‌کنندگان نهایی مؤثر واقـع شـوند؛ امری که موجـب کاربـردی و واقع‌گرایانه‌تر شـدن فعالیت‌های علمـی دانشـگاه می‌شود.
این موضوع با توجه به اهمیت بسیار بالایی که در جوامع دارد، به عنوان زمینه پژوهشی گروهی از محققان کشورمان قرار گرفته است. آن‌ها در پژوهش خود، عوامل مؤثر بر تمایل اعضای هیئت علمی دانشکده‌های کشاورزی و منابع طبیعی را برای مشارکت در فعالیت‌های ترویجی بررسی کرده‌اند.
آن ها در این پژوهش کاربردی از مشارکت ۸۲ نفر از اعضای هیئت علمی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه ارومیه بهره برده و با استفاده از مصاحبه و پرسشنامه، داده‌های مورد نیاز خود را جمع آوری کرده‌اند.
نتایج بررسی‌های انجام شده در این تحقیق نشان داد که تمایل اعضای هیئت علمی به مشارکت در فعالیت‌های ترویجی کشاورزان و بهره‌برداران منابع طبیعی در حد متوسط ارزیابی می‌شود و تحت تأثیر سه عامل سن هیئت علمی، میزان اعتماد آن‌ها به جامعه کشاورزان و متغیرهای کنترل رفتاری قرار دارد.
به گفته شهرام محمدزاده، استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب دانشگاه ارومیه و همکارانش، «ازجمله دلایل مختلف دیگری کـه بـرای تمایـل ضعیـف برخـی از هیئـت علمـی بـه فعالیت‌های ترویجـی وجـود دارد، نبـود تناسـب رشـته و نیـز ویژگی‌های شـخصیتی و روحیـه برخـی از هیئـت علمی بـا فعالیت‌های ترویجـی اسـت. بـر ایـن اسـاس پیشـنهاد می‌شود انجـام وظایـف ترویجی به‌صورت اختیاری به اعضـاء هیئت علمی واگذار شـود تا متناسـب بـا علاقه‌مندی خـود در فعالیت‌های ترویجـی مشـارکت کنند».
آن ها می‌گویند: «نبـود انگیزه‌های مـادی و معنـوی نیـز یکـی دیگـر از موانع مشـارکت هیئـت علمی در فعالیت‌های ترویجی اسـت. همان‌طور کـه نتایـج نشـان داد اولیـن انتظـار هیئـت علمـی از انجـام فعالیت‌های ترویجـی دریافـت حق‌الزحمه و یـا انجـام ایـن فعالیت‌ها به‌صورت بخش خصوصی اسـت. لذا لحـاظ کردن فعالیت‌های ترویجی در شاخص‌های ترفیـع و ارتقا و اختصـاص دادن بخشـی از موظفـی بـه فعالیت‌های ترویجـی می‌تواند در این خصوص راهگشا باشد».
بر اساس نتایج این پژوهش، با توجـه بـه این که لازمه انجـام فعالیت‌های ترویجـی، برقـراری ارتباط با جامعه کشـاورزان و سازمان‌های اجرایـی است کـه دارای مشکلات خـاص خـود است، لازم اسـت در قبـال انجـام فعالیت‌های ترویجـی متناسـب بـا نـوع و میـزان فعالیـت، ساز و کارهای لازم چنیـن فعالیت‌هایی لحـاظ شـود. ضمناً بخشـی از امتیـازات هیئـت علمی برای ترفیـع و ارتقـاء از ایـن راه کسـب شود. در ایـن راسـتا بـرای ارائه آموزش‌های ترویجـی و مشـاوره فنـی از راه اسـتقرار دوره‌ای در مراکـز ترویجـی می‌توان امتیازات ویژه‌ای قائل شـد.
محمدزاده و همکارانش معتقدند: «برای تقویت مشارکت هیئت علمی در فعالیت‌های ترویجی، لازم است قبل از هر چیزی وظیفه ترویج به مأموریت وزارت علوم اضافه شود و تفاهم‌نامه همکاری بین دانشگاه و سازمان‌های اجرایی ایجاد شود. سپس انگیزه‌های مادی و معنوی برای مشارکت اعضای هیئت علمی در نظر گرفته شود. در این خصوص از اعضای هیئت علمی می‌توان در برنامه‌های آموزشی ترویجی همچون اجرای رهیافت‌های مشارکتی، آموزش‌های آنلاین شبکه آموزش کشاورزی، برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی و تهیه محتوای ترویجی برای رسانه‌های ترویجی استفاده کرد.
این یافته های علمی پژوهشی در فصل‌نامه «پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی» وابسته به مؤسسه آموزش و ترویج کشاورزی منتشر شده‌اند.
