آزاد راه تهران-شمال کهنسال‌ترین پروژه عمرانی و پنجمین آزاد راه کشور به‌شمار می‌رود که پس از چند دهه با وجود مشکلات مختلف همچنان در حال ساخت است، در حالیکه در پیشانی این آزاد راه توقف‌های مکرر نوشته شده است.
به گزارش مرور نیوز ، روزی که خبر قطعی شدن ساخت آزاد راه تهران- شمال انتشار یافت علامت سوال بزرگی در ذهن افرادی که نگران مسائل زیست محیطی بودند و نیز افرادی که می‌دانستند هزاران پروژه پرهزینه و غالبا ضروری در کشور به دلیل نبود اعتبار، نیمه‌کار به حال خود رها شده و بسیاری از مناطق کشور هنوز از داشتن راه‌های ارتباطی منطبق با نیازهای روز محروم هستند، نقش بست!
پس از افتتاح منطقه یک آزاد راه تهران- شمال در ششم اسفند سال ۱۳۹۸، مسئولان وزارت راه و شهرسازی وعده دادند که فاز دوم این پروژه را تا پایان سال ۱۳۹۹ یا در نهایت تا پایان دولت دوازدهم یعنی بهار سال ۱۴۰۰ خواهند ساخت، یعنی قرار بود باند رفت منطقه دوم آزاد راه تهران-شمال به بهره برداری برسد اما این امر محقق نشد تا پنجشنبه ۱۵ تیر ۱۴۰۲ بود که خبر افتتاح مسیر رفت منطقه ۲ آزاد راه تهران-شمال با حضور رییس جمهوری، وزیر راه و شهرسازی و رئیس بنیاد مستضعفان منتشر شد. مسیری که قرار است دوآب شهرستانک در استان البرز را به پل زنگوله در استان مازندران متصل کند و با بهره برداری از آن، ۳۰ دقیقه از زمان سفر کاسته می‌شود. به گفته مسئولان با بهره‌برداری از این مسیر و حذف پیچ و خم‌های جاده چالوس ، احتمال وقوع سوانح جاده ای به میزان قابل توجهی کاسته شده و سالانه ۱۲.۵ میلیون لیتر در مصرف سوخت صرفه جویی می‌شود.
این مسیر شامل ۱۷ رشته تونل و ۹ دستگاه پل به طول ۱۹.۷ کیلومتر است و ۸۶ درصد آن از تونل ها و گالری‌ها عبور می‌کند. برای احداث مسیر رفت منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال، به ارزش روز، ۱۷ هزار میلیارد تومان هزینه شده است. پس از افتتاح قطعه دوم، کلنگ قطعه سوم و پایانی پازل تهران ــ شمال زده شد و قرار است قطعه سوم از پل زنگوله شروع شده و تا منطقه دوآب در حوزه استحفاظی استان مازندران ادامه داشته باشد.
تاریخچه ساخت آزاد راه تهران- شمال
آزادراه تهران شمال در مجموع دارای چهار قطعه به طول کلی بیش از ۱۲۰ کیلومتر است که طی چند مرحله بخش‌هایی از آن افتتاح شد. این پروژه چندین دولت به خود دیده است؛ مطالعات برای ساخت آن پیش از انقلاب در سال 1353 آغاز و در سال 1356 با وعده پنج‌ساله برای ساخت آن به تصویب رسید. در آن زمان طبق نظر فرانسوی‌هایی که داوطلب اجرای آن بودند تا پایان زمان 10 ساله پس از بهره‌برداری حدود 750 میلیارد ریال برآورد هزینه شده بود، اما در نهایت کلنگ آن در 1375 به زمین خورد و قرارداد مشارکت با بنیاد مستضعفان با برآورد 2 هزار و 500 میلیارد ریال و سهم‌الشراکه وزارت راه به مبلغ 150 میلیارد ریال به صورت مقطوع جهت تملک اراضی به وسیله دولت و بقیه تعهدات و هزینه‌های تکمیل و بهره‌برداری توسط بنیاد منعقد شد.
ساخت پروژه‌ای ایرانی با دستان پیمانکاران چینی
با پیروزی انقلاب اسلامی، وزارت راه «مطالعات مسیر آزادراه» را به در قالب طرح مسابقه به اجرا گذاشت و هیأتی متشکل از وزارت راه و ترابرى و سازمان مدیریت و برنامه ریزى طرحی را انتخاب کرد. اما این پایان راه نبود؛ بلکه مشکلات و معضلات بسیاری باعث توقف عملیات این پروژه شد، به طوری که تا سال 1382 ادامه یافت. در همین سال بود که قرارداد ساخت منطقه یک این آزادراه با یک شرکت چینی به مبلغ 245 میلیون دلار امضاء شد، اما به دلیل بروز مشکل به تعویق افتاد. نارضایتی از مدیریت شرکت چینی، تملک اراضی، عدم موافقت بیمه چین، باز کردن اعتبار اسنادی یا (LC) توسط ایران و بسیاری از عوامل دیگر، از دلایل متوقف شدن این طرح به‌شمار می‌آیند. همچنین اعتبار اسنادی که تا اواخر سال 1385 باز نشده بود به دلیل گذشت مدت زمان طولانی و مقطوع بودن قرارداد، پیمانکاران چینی خواستار تغییر و افزایش قیمت تا 790 میلیون دلار شدند اما با 400 میلیون دلار دوباره با شرکت جدید چینی قرارداد امضاء و قرار شد به مدت سه سال منطقه یک این آزادراه تحویل داده شود که در نهایت به سرانجام نرسید.
ساخت هر قطعه از آزاد راه تهران- شمال چقدر هزینه دارد؟
مسئولان وزارت راه وشهرسازی، معتقدند که هزینه احداث هر یک کیلومتر آزادراه در مسیرهای با شرایط عادی، به‌طور متوسط رقمی معادل ۲۰ میلیارد تومان است. در صورتیکه ساخت هر یک کیلومتر از آزادراه تهران- شمال تنها در قطعه یک به‌طور میانگین حدود ۱۳۰ میلیارد تومان هزینه دربرداشته است و پنج هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان برای ساخت باند غربی قطعه دوم آزاد راه تهران-شمال هزینه شده است. ساخت این آزاد راه تنها شامل فعالیت‌های راهسازی نیست و پکیج چندوجهی از مجموعه راهسازی، پل‌سازی، تونل‌سازی و ... را شامل می‌شود. آنچه مسئولان همواره بر آن تأکید دارند این موضوع است که این پروژه با توجه به قرار گرفتن رشته کوه‌های البرز جزو کوه‌های سخت به‌شمار می‌رود. آنچه مسئولان وزارت راه و شهرسازی می‌گویند آزاد راه تهران- شمال مسیر تردد به استان‌های شمالی را یک ساعت و نیم کوتاه‌تر کرده است.
مناطق چهارگانه آزادراه تهران- شمال
آزاد راه تهران- شمال از تقاطع غیر همسطح با بزرگراه شهید همت و بزرگراه آزادگان شروع و در امتداد دره کن، به تدریج از منطقه کوهستانی توچال عبور کرده و سپس توسط تونل بلند تالون به طول ۴۸۵۰متر این رشته کوه را قطع کرده و در دامنه‌های شمالی آن در منطقه دو آب شهرستانک قرار می‌گیرد. این آزادراه به‌عنوان پیرترین و قدیمی‌ترین پروژه کشور از چهار منطقه تشکیل شده است. منطقه اول آن از تقاطع بزرگراه آزادگان و شهید همت شروع و از مناطق کن، سولقان، امام زاده عقیل ، تونل تالون و دره لانیز عبور می‌کند و به سه راهی شهرستانک می‌رسد. این قطعه از آزاد راه باعث شده تا مسیر حدود 60 کیلومتر کاهش پیدا کند. طول مسیر منطقه یک ۳۲ کیلومتر است. منطقه دوم از تونل‌های البرز گذر می‌کند که طول حدودی هر یک از تونل‌ها ۶۴۰۰ متر و طول مسیر منطقه ۲۲کیلومتر است. این قطعه حدود 5 کیلومتر از مسیر را کاهش می‌دهد. منطقه سوم، طول مسیر منطقه سوم ۴۷ کیلومتر است و با عبور از این قطعه از آزادراه تهران شمال، شما از ۹۲ تونل و ۳۸ پل عبور خواهید کرد. منطقه چهارم هم دارای طول ۲۰ کیلومتری است و از ۴ تونل عبور می‌کنید. بزرگترین تونل‌های آزاد راه تهران- شمال «تالون و تونل‌های البرز» هستند که هر کدام طولی با اندازه‌های ۴۹۰۰ و ۶۴۰۰ متری دارند.
