ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی بر اساس فرامین و رهنمود‌های مقام معظم رهبری، سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه و نیز سایر قوانین مربوط، برای پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری شبکه بانکی کشور از طریق تعمیق شفافیت، بهبود فرآیند‌های اعتبارسنجی و نظام‌مند کردن مراحل اعطای تسهیلات و ایجاد تعهدات برای اشخاص متقاضی، با مشارکت نهادها و دستگاه‌های مختلف اجرایی، اقدام به تصویب «آیین‌نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی» و ابلاغ مراتب برای اجرا به نهادها و دستگاه‌های مربوط کرده است.
به گزارش مرور نیوز، آیین نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری ابلاغ شد یاد شده دربرگیرنده فرآیند‌های عمدتاً الکترونیک در قالب سامانه‌های اطلاعاتی کنونی و سایر سامانه‌های مرتبط با امکان دسترسی فرادستگاهی با هدف نهایی پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی است و در مفاد آن، وظایف و تکالیف مشخصی در زمینه‌های مختلف برای نهادها، دستگاه‌ها و بخش‌های مختلف از جمله نظام بانکی کشور مقررشده است که امید است با همکاری و اهتمام شبکه بانکی کشور، فرآیند‌های مرتبط با اعطای تسهیلات، ایجاد تعهدات و وصول مطالبات غیرجاری از طریق عملیاتی شدن کامل سامانه‌های موضوع آیین‌نامه، تسهیل شود.
مهمترین تکالیف در نظر گرفته شده در این آیین‌نامه برای مؤسسات اعتباری به شرح زیر است:
بر اساس تبصره زیر ماده (۸) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این مصوبه نسبت به تهیه، تکمیل و یکپارچه‌سازی اطلاعات موجود خود درباره اشخاص مرتبط و ذی‌نفعان واحد و تشکیل بانک اطلاعاتی در این خصوص اقدام کرده و پس از راه‌اندازی سامانه شناسایی روابط اشخاص، پیش از اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات، نسبت به استعلام روابط اشخاص از سامانه مذکور اقدام کنند.
استعلام از سامانه موضوع این ماده نافی مسئولیت مؤسسات اعتباری برای شناسایی اشخاص مرتبط و ذی‌نفعان واحد از سایر روش‌های مقتضی نخواهد بود.
بر اساس ماده (۱۷) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند پیش از اعطای هرگونه تسهیلات یا ایجاد تعهدات، حسب مورد مطابق ضوابط ابلاغی بانک مرکزی نسبت به استعلام گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبارسنجی یا گزارش رتبه‌بندی اعتباری از شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری از طریق سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) اقدام و مطابق ضوابط مذکور تصمیم‌گیری کنند.
بر اساس تبصره زیر ماده (۲۳) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند ظرف شش ماه پس از ایجاد امکانات موضوع ماده (۱۹) این مصوبه، نسبت به ارسال سیستمی و برخط درخواست تنظیم اسناد مربوط به اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات و مدارک مورد نیاز و درخواست آزادسازی، فک رهن، فسخ و اقاله اسناد مربوط به اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات به دفاتر اسناد رسمی از بستر سامانه ثبت الکترونیک اسناد رسمی اقدام کنند.
بر اساس تبصره ۵ زیر ماده (۲۹) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند پس از ایجاد امکانات موضوع این ماده و سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات)، در اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات صرفاً صورت‌حساب‌هایی را مورد پذیرش قرار دهند که علاوه بر دارا بودن شرایط مندرج در سایر قوانین و مقررات، حسب مورد صحت ثبت اولیه معاملات آن یا تأیید نهایی آن‌ها از سامانه مذکور استعلام شده باشد.
بر اساس ماده (۳۲) آیین‌نامه، تسهیلات مبتنی بر عقد خرید دین و تسهیلات ریالی خرد مشمول ماده (۲۹) این مصوبه نخواهند بود و مؤسسات اعتباری موظفند ظرف هجده ماه از تاریخ ابلاغ این مصوبه، تسهیلات ریالی خرد خود به اشخاص را صرفاً از طریق کارت‌های اعتباری در چهارچوب عقد مرابحه پرداخت کنند.
بر اساس ماده (۳۳) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند ظرف شش ماه پس از راه‌اندازی سامانه جامع ثبت معاملات ، سایر تسهیلات ریالی مبتنی بر عقود مبادله‌ای را که مشمول ماده (۲۸) نمی‌باشد، صرفاً به شبای حساب فروشنده کالا یا خدمت موضوع تسهیلات و با یکی از ابزار‌های حواله درون بانکی، حواله ساتنا و پایا و کارت‌های پرداخت فقط با امکان خرید از پایانه فروش پرداخت کنند.
بر اساس تبصره زیر ماده (۳۵) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند اطلاعات پرداخت و بازپرداخت تسهیلات یا ایجاد تعهدات را به‌صورت سیستمی و برخط برای سامانه موضوع این ماده (سمات) ارسال کنند.
براساس ماده (۳۶) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند در فرآیند اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات از طریق سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات)، اطلاعات مورد نیاز را از سامانه‌های موضوع ماده (۲) این مصوبه و شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری استعلام کرده و پس از بررسی نتایج استعلام‌ها و ارسال طرح توجیه فنی، مالی و اقتصادی تأییدشده توسط مؤسسات اعتباری موردنظر، قرارداد‌های تسهیلات و تعهدات بانکی موضوع ماده (۴۴) این مصوبه، گزارش‌های کارشناسی موضوع ماده (۴۳) این مصوبه و مصوبات ارکان اعتباری تصمیم‌گیرنده در اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات برای سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات)، نسبت به درخواست شناسه یکتا از سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) اقدام کنند.
بر اساس ماده (۳۸) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند پیش از اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات به اشخاص، نسبت به اخذ رضایت‌نامه کتبی از آنان مبنی بر اجازه به مؤسسه اعتباری و بانک مرکزی، دستگاه متولی و شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری برای دسترسی به اطلاعات اشخاص و استعلام آن از دستگاه‌های اجرایی و سایر مراجع ذیربط اقدام نموده و یک نسخه از آن را برای سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) ارسال کنند.
بر اساس تبصره زیر بند الف. ماده (۴۱) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند پس از راه‌اندازی سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات)، نسبت به ارائه سیستمی و بر خط درخواست ترهین، رفع ترهین و استعلام سیستمی و برخط مندرجات، سوابق و وضعیت ترهین اوراق بهادار مذکور مطابق ضوابط اجرایی که ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این مصوبه توسط بانک مرکزی تهیه و ابلاغ می‌شود، اقدام کنند.
بر اساس تبصره ۲ زیر ماده (۴۲) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند پس از راه‌اندازی سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) و برقراری ارتباط آن با شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، نسبت به ارائه سیستمی و برخط درخواست ترهین، رفع ترهین و استعلام سیستمی و برخط مندرجات، سوابق و وضعیت ترهین اوراق بهادار پذیرفته شده در بازار‌های متشکل تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام کنند.
بر اساس ماده (۴۳) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند در اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات پس از راه‌اندازی سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) یک نسخه از گزارش‌های کارشناسی را که به منظور ارزش‌گذاری وثایق و اموال یا میزان پیشرفت پروژه‌ها و طرح‌های موضوع تسهیلات از مراجع مربوط نظیر کانون کارشناسان رسمی دادگستری و مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان قوه قضاییه اخذ شده است، برای سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) ارسال کنند.
بر اساس ماده (۴۴) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند در اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات پس از راه‌اندازی سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات)، قرارداد‌های تسهیلات و تعهدات متحدالشکل مطابق ضوابط ابلاغی شورای پول و اعتبار را به صورت سیستمی و برخط و همچنین نسخه فیزیکی قرارداد‌ها را برای سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) ارسال کنند.
بر اساس ماده (۴۵) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این مصوبه، پیش از انعقاد قرارداد ضمانت با استفاده از سفته، گواهی کسر از حقوق یا چک در اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات، حسب مورد نسبت به ثبت اطلاعات متقاضی، ضامن و مندرجات سفته، گواهی کسر از حقوق و مندرجات چک در سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) اقدام کنند.
بر اساس ماده (۴۶) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این مصوبه، نسبت به ارسال تمامی قرارداد‌های ضمانتی مربوط به تسهیلات تسویه نشده، برای سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات)، اقدام کنند.
بر اساس بند «الف» زیر ماده (۴۷) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند امکان دسترسی سازمان امور مالیاتی را به اطلاعات جمع گردش و مانده سالانه انواع حساب‌های بانکی، سپرده‌ها و سود آن‌ها فراهم کنند.
بر اساس ماده (۴۸) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری در اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات، برای اخذ تأمین مطابق ماده (۶) آیین‌نامه فصل سوم قانون عملیات بانکی بدون ربا (بهره) موضوع تصویب‌نامه شماره ۸۸۶۲۰ مورخ ۱۲/۱۰/۱۳۶۲ و اصلاحات بعدی آن و دستورالعمل‌های اجرایی عقود، موظفند پس از راه‌اندازی سامانه تعهدات رسمی، ضمانت‌ها و اموال مقید شده، پیش از انعقاد قرارداد ضمانت نسبت به استعلام سیستمی و برخط مجموع تعهدات ضامن (که ناشی از قرارداد‌های ضمانت منعقد شده است) و اموال مقید شده وی، از سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و اطلاعات موضوع ماده (۴۷) این مصوبه از طریق سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) از سازمان امور مالیاتی کشور اقدام کرده و متناسب با وضعیت و توانایی مالی وی، نسبت به اخذ تأمین از متقاضیان تسهیلات با ضمانت وی اقدام کنند.
بر اساس تبصره ۱ زیر ماده (۴۸) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند در اخذ تأمین با استفاده از ضمانت نسبت به استعلام سیستمی وضعیت اعتباری ضامن از سامانه ملی اعتبارسنجی از طریق سامانه تسهیلات و تعهدات (سمات) اقدام کنند.
بر اساس تبصره ۲ زیر ماده (۴۸) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند متناسب با نتایج حاصل از اعتبارسنجی یا رتبه‌بندی اعتباری متقاضی (در چهارچوب ضوابط اجرایی ابلاغی توسط بانک مرکزی) نسبت به اخذ تأمین اقدام کنند.
بر اساس ماده (۵۱) آیین‌نامه، مؤسسات اعتباری موظفند پس از اعطای تسهیلات و ایجاد تعهدات مطابق ضوابط اجرایی ماده (۱۷) این مصوبه، نسبت به استعلام گزارش اعتباری اشخاص از سامانه ملی اعتبارسنجی یا گزارش رتبه‌بندی اعتباری اشخاص از شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری از طریق سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) اقدام و برای به‌روزرسانی وضعیت طبقه‌بندی بدهی آنان مطابق آیین‌نامه طبقه‌بندی دارایی‌های مؤسسات اعتباری (مصوب شورای پول و اعتبار) اقدام کنند.
در این بخشنامه همچنین اشاره می‌شود، اجرای برخی وظایف و تکالیف مقرر در مصوبه مورد بحث، مستلزم آماده‌سازی، بروزرسانی و یا عملیاتی شدن زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سامانه‌های اطلاعاتی مربوط توسط نهاد‌های متولی از جمله بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است که بدیهی است با تدارک و آماده شدن موارد یاد شده از سوی ادارات دخیل، مراتب به نحو مقتضی اطلاع‌رسانی خواهد شد؛ لذا خواهشمند است در صورت هرگونه ابهام یا سؤال در رابطه با موضوعات و مسائل مربوط به زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سامانه‌های اطلاعاتی مورد اشاره در مفاد آیین‌نامه یادشده، مراتب از طریق حوزه‌های مربوط در این بانک مورد استعلام و پیگیری واقع شود.
گفتنی است این بخشنامه در پایان تاکید دارد، ضمن ایفاد نسخه‌ای از « آیین‌نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی » (موضوع تصویب‌نامه شماره ۱۷۶۸۱۸/ت ۵۶۱۷۳ ﻫ. مورخ ۲۸/۱۲/۱۳۹۷ ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی)، خواهشمند است دستور فرمایند مراتب به قید تسریع و با لحاظ مفاد بخشنامه شماره ۱۴۹۱۵۳/۹۶ مورخ ۱۶/۵/۱۳۹۶ به تمامی واحد‌های ذیربط آن بانک/مؤسسه اعتباری غیربانکی ابلاغ شده و علاوه بر تمهید مقدمات اجرای مفاد آیین‌نامه ذکر شده، بر حسن اجرای آن نیز نظارت دقیق به عمل آید.
