مهم‌ترین دلیل پیوستن بسیاری از اتباع آسیای مرکزی به داعش فقر، بی عدالتی و توسعه نیافتن اندیشه اسلامی به‌دلیل محدودیت‌هایی است که نخبگان سیاسی ایجاد کرده‌اند.
به گزارش مرور نیوز به نقل از «دیپلمات» ، مهاجران فقیر و تحت ستم آسیای مرکزی که برای کار به روسیه مهاجرت می‌کنند، افراد مناسبی برای استخدام در گروه‌های افراطی می‌باشند.
با توجه به گزارش گروه بحران در ژانویه سال 2015 بین 2 تا 4 هزار نفر از کشورهای آسیای مرکزی به داعش پیوستند و تعداد نامعلومی در طول اقامت خود به عنوان مهاجران کاری در روسیه، در این گروه تروریستی استخدام شدند.
این افراد به خاطر نبود چشم اندازی برای آینده سرگردانند و به خاطر سرکوب در کشورهای خود و تبعیض و شرایط سخت زندگی در روسیه، جذب وعده یک زندگی خوب در خلافت داعش می‌شوند.
«چرکسلاک» روستایی در یک منطقه دورافتاده تاجیکستان، تحت نظارت شدید پلیس محلی، سرویس‌های امنیتی و دیگر سازمان‌های دولتی است و در 3 سال گذشته، 69 نفر از این روستا به سوریه رفتند.
در حال حاضر، در میان روستائیان ترس حکمفرما است و بستگان مبارزان داعش به شدت تحت کنترل سرویس‌های امنیتی هستند.
یک معلم مدرسه ابتدایی در این روستا گفت: هیچ کس از اعضای خانواده آنان نمی‌داند این افراد چگونه رفتند و ما اجازه نداریم در مورد این افراد صحبت کنیم.
امام مسجد این روستا در این‌باره نیز عنوان کرد: استخدام کنندگان گروه‌های افراطی به دلیل کنترل شدید دولتی هیچ شانسی در تاجیکستان ندارند و اکثر تاجیک‌ها در طول اقامت خود در روسیه به داعش می‌پیوندند.
رئیس ایستگاه پلیس محلی در شهر «اسفره» گفت: مهاجران از طریق «مسکو» به «استانبول» سفر می‌کنند، سپس در آن سوی مرز قاچاقی به سوریه می‌روند.
جنگ علیه افراط‌گراها
با برآورد پیوستن 500 تا 1100 تاجیک به داعش در سوریه، دولت تاجیکستان به شدت به مبارزه با افراط‌گراها پرداخته است.
رویکرد دولت با فشار شدید بر آزادی دین و از بین بردن مخالفان سیاسی با تروریست نامیدن آنان، همراه است.
در سال 2015 حزب نهضت اسلامی تاجیکستان، تنها حزب مخالف حکومت این کشور به ریاست «امامعلی رحمان» یک گروه تروریستی اعلام شد و فعالیت آن ممنوع گردید و اکثر اعضای آن بازداشت شدند.
در طول چند سال گذشته، دولت ممنوعیت غیررسمی در مورد گذاشتن ریش برای آقایان اعمال کرده است.
کودکان زیر 18 سال اجازه حضور در مساجد را ندارند و اکثر مدارس اسلامی بسته شده است.
برای سفر به «مکه» افراد باید حداقل 45 سال سن داشته باشند و مجوز رسمی از سوی دولت مورد نیاز است.
این اقدامات، آزادی مذهب را محدود کرده اما مهم تر از آن، ایجاد فضای ترس در میان عموم مردم است.
برخی استدلال می‌کنند، رحمان با از بین بردن مخالفان سیاسی و سرکوب تمام اشکال اسلام، شرایطی را ایجاد کرده است که تحت آن امکان گسترش ایدئولوژی‌های افراطی وجود دارد.
برای بسیاری، سرکوب مذهبی و سیاسی دلیل دیگری برای رفتن به روسیه و یا پیوستن به داعش است.
یک کارگر مهاجر تاجیک در روسیه در این‌باره گفت: من به روسیه آمدم تا آزادانه به مسجد بروم.
قرقیزستان که دموکراتیک‌ترین کشور در میان کشورهای آسیای مرکزی است، به دلیل تفاوت سیاسی خود با کشورهای ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان، دارای رویکرد متفاوتی در مبارزه با افراط‌گراها است.
دولت با همکاری با سازمان‌های غیر انتفاعی محلی، در تلاش است تا آنچه در مدارس تدریس می‌شود را تحت کنترل داشته باشد.
مدارس که برنامه آموزشی آنها، تنها شامل موضوعات اسلامی است، مدرک آن برای بسیاری از افراد غیر قابل استفاده است.
یک سازمان غیردولتی محلی، برای دانش آموزان مدارس، آموزش ریاضیات، کامپیوتر، و درس‌های آشپزی ارائه می‌دهد.
یکی از کارمندان یک سازمان غیر انتفاعی محلی در این‌باره گفت: دانش آموزان مدارس به دلیل فقدان آموزش صحیح قادر به پیدا کردن کار نیستند و این افراد بیشتر از بقیه در معرض افراط‌گرایی هستند.
در منطقه «اوش» در جنوب قرقیزستان، به گزارش پلیس محلی، 100 نفر برای رفتن به سوریه کشور را ترک کردند که 10 نفر از آنان شناسایی و در سوریه کشته شدند، تعداد انگشت شماری نیز زندانی شدند.
رئیس پلیس اوش در این‌باره گفت: سال 2013 و 2014 سال‌های اوج خروج مردم از کشور بود اما این روزها مردم کمتری به سوریه می‌روند چرا که آنان درک کردند در سوریه جهادی وجود ندارد.
عامل روسیه
25 سال پس از استقلال، جمهوریهای سابق شوروی قرقیزستان و تاجیکستان هنوز تا حد زیادی به روسیه وابسته هستند.
هر سال، هزاران نفر از مهاجران کار از آسیای مرکزی در جستجوی آینده‌ای بهتر به روسیه می‌روند، دلیل مهاجرت بسیاری از مهاجران، صرفا اقتصادی است اگر چه عوامل اجتماعی و سیاسی را نباید دست کم گرفت.
تاجیکستان با دارا بودن تنها 6 درصد زمین‌های زراعی و صنعت کوچک، فقیرترین کشور آسیای مرکزی است.
تاجیکستان با کمبود شغل، به شدت وابسته به مهاجرت به روسیه است.
در سال 2015 وجوه ارسالی کارگران مهاجر در روسیه، 28 درصد از تولید ناخالص داخلی تاجیکستان را تشکیل می‌داد.
تاجیکستان اولین توقفگاه در مسیر قاچاق هروئین به روسیه و اروپا است.
«الک» و خانواده‌اش در یک روستای کوچک در امتداد مرز 1300 کیلومتری تاجیکستان-افغانستان زندگی می‌کنند و از پشت بام خانه‌اش، می‌تواند کوه‌های افغانستان را ببیند.
وی درباره قاچاق مواد مخدر گفت: ریسک این کار خیلی بالاست 2 نفر از آشنایان من در هنگام قاچاق هروئین گرفتار شده و به 8 سال زندان محکوم شدند.
الک به امید کسب درآمدی برای خانواده‌اش، در فصل بهار برای چند ماه به روسیه خواهد رفت.
علاوه بر دلایل اقتصادی آشکار برای مهاجرت به روسیه، نمی‌توان نارضایتی از فساد و سرکوب سیاسی و مذهبی را به عنوان عوامل مؤثر در جریان مهاجرت گسترده نادیده گرفت.
«کروتولبای» 24ساله فارغ التحصیل حقوق از یک شهر کوچک در جنوب قرقیزستان گفت: من در قرقیزستان آینده‌ای ندارم.
کروتولبای در حال حاضر در یک فست فود زنجیره‌ای در «مسکو» کار می‌کند و آرزوی وی برای آینده، ساختن یک زندگی در روسیه همراه همسر و پسرش می‌باشد.
نارضایتی از فساد و نبود چشم‌اندازی برای آینده، متخصصان مورد نیاز بسیاری مانند پزشکان، معلمان، و وکلا را در جستجوی آینده‌ای بهتر به روسیه می‌کشاند.
روسیه: سرزمین فرصت
با در خطر بودن آزادی دین و نداشتن آینده در کشورهای آسیای مرکزی، به نظر می‌رسد روسیه فرصت‌هایی در هر 2 حوزه اقتصادی و مذهبی به مهاجران کشورهای آسیای مرکزی ارائه می‌دهد.
اما مهاجران به محض ورود به روسیه، اغلب متوجه می‌شوند که این ذهنیت، توهمی بیش نیست.
در یک ساختمان خالی از سکنه در حومه مسکو، ده‌ها کانتینر قرار دارد و در داخل یکی از این کانتینرها که بزرگتر از 4 الی 6 متر نیست و 4 تختخواب سفری و یک اجاق گاز قدیمی برای گرم کردن در آن دیده می‌شود یک نوجوان لاغر اندام به نام «ماسکات» زندگی می‌کند.
وی که 4 سال گذشته را در این سایت ساختمانی به سر برده است در این‌باره گفت: من انگیزه‌ای برای بازگشت به تاجیکستان ندارم و ترجیح می‌دهم اینجا زندگی کنم، اینجا جایی است که حداقل می‌توانم کاری داشته باشم.
یک کارگر مهاجر ازبک وارد کانتینر می‌شود و به این گفت‌وگو می‌پیوندد. وی گفت: ما را ببینید چطور اینجا زندگی میکنیم، مثل حیوانات! ما نمی‌توانیم به کشور خود بازگردیم چرا که با جزئی‌ترین دلایلی توسط رژیم ازبکستان به زندان انداخته می‌شویم.
مهاجران اگر مایل به بازگشت به کشورشان نباشند یا نتوانند این کار را انجام دهند، به هر حال باید با واقعیت روسیه مواجه شوند.
تعداد زیادی از مهاجران در فضاهای غیر قانونی زندگی می‌کنند، اغلب آنان با مشاغل کم درآمد و شرایط سخت زندگی، در معرض تبعیض و آزار و اذیت هستند.
نگرش جامعه و دولت نسبت به مهاجران از اهمیت قابل توجهی در روند انطباق مهاجران با شرایط موجود، برخوردار است.
در روسیه، بدگمانی و نژادپرستی نسبت به گروه‌های مهاجر مختلف و ملیت مربوطه آنان متفاوت است.
جنگ در چچن، جنگ علیه ترور و بمب گذاری‌های انتحاری مترو و فرودگاه در مسکو اثر خود را بر جامعه روسیه گذاشته است.
مهاجران، به خصوص از جمهوریهای خودمختار قفقاز شمالی و آسیای مرکزی، دائما مورد تبعیض و آزار هستند.
علاوه بر این وضعیت غیر قانونی مهاجران آنان را بیشتر در برابر تبعیض، نژادپرستی، فساد، و اخاذی آسیب پذیر می‌سازد.
این امر همچنین فرصت آنان را برای نهادینه کردن سازمان‌های مهاجر مذهبی محدود می‌کند.
سیاست‌ها و شیوه‌های روسیه، فضای مجاز برای آزادی مذهبی خارج از کنترل دولت را به شدت محدود می‌کند.
در مسکو 4 مسجد مجاز وجود دارد و برنامه برای احداث مساجد جدید مورد مخالفت مردم محلی و دولت قرار گرفته است.
مسکو در حدود 150 سازمان مذهبی دارد، که تحت کنترل شدید دولت است و 4 روحانی بر آنها ریاست دارند.
در یک صبح جمعه سرد در مسکو، هزاران نفر از مسلمانان، غالبا مهاجران آسیای مرکزی، برای برگزاری نماز جمعه به مسجد جامع می‌روند.
این در حالی است که خیابانهای اطراف مسجد بسته شده و تعداد قابل توجه پلیس، نیروهای شبه نظامی و نیروهای امنیتی به چشم می‌خورد و همه مردم، مورد بازرسی قرار می‌گیرند.
«بهرام خمروئف» کارشناس سیاسی منطقه مطمئن است که کارگران مهاجر در هیچ یک از 4 مسجد تحت کنترل دولت در مسکو مورد استخدام گروه‌های افراطی قرار نگرفته‌اند.
وی گفت: کسانی که تمایل به افراط دارند در جای دیگری خارج از کنترل دولت، به دنبال آن هستند.
کنترل و محدودیت‌های دولت در مورد نهادینه شدن سازمان‌های مذهبی مهاجر، مهاجران جدید را وادار می‌سازد تا مذهب خود را در فضاهای غیر رسمی ابراز ننمایند.
این موضوع که سیاست‌های شوروی به ظهور اسلام «موازی» که در آن مردم آداب دینی خود را به طور خصوصی انجام می‌دهند، در مقابل اسلام «رسمی» تحت کنترل دولت، منجر شد، برای مسلمانان آسیای مرکزی، پدیده ناشناخته‌ای نیست.
پدیده در حال گسترش اسلام موازی در جولای سال 2016، هنگامی که «ولادیمیر پوتین» لایحه ضد تروریسم را امضا کرد، به اجرا گذاشته شد.
این لایحه در میان دیگر اقدامات محدود کننده، رفتار دینی خارج از مراکز مذهبی به رسمیت شناخته شده را ممنوع کرده است.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، این لایحه به عنوان وسیله‌ای برای سازمان‌های دولتی جهت سرکوب هر نوع عمل کنترل نشده دینی، در نظر گرفته می‌شود.
کنترل دولت روسیه و ترس جامعه از اسلام رادیکال، برخی از مهاجران را خارج از دید مقامات به داشتن اسلام «زیرزمینی» واداشته است، جایی که آنان به آسانی هدف استخدام در گروه‌های افراطی قرار می‌گیرند.
خمروئف در این‌باره گفت: این افراد میان رژیم‌های سرکوبگر در کشورهای خود سرگردان هستند و به دلیل تبعیض و شرایط سخت زندگی در روسیه با وعده یک زندگی خوب جذب گروه‌های تروریستی می‌شوند.
استخدام توسط داعش
کودک لاغر اندامی در اتاق انتظار نشسته که عکس برادر خود را در دست دارد، برادر وی به مدت 7 روز گم شده است.
وی پس از ترک محل کار خود، هرگز به آپارتمانی که با 10 تاجیک دیگر در آن زندگی می‌کند، بازنگشته است.
وکیل تاجیک میپرسد آیا ممکن است که وی به سوریه رفته باشد؟ چراکه ما از این موارد زیاد داریم.
هم در کشورهای مهاجران آسیای مرکزی و هم در روسیه روشهای مختلف استخدام در گروه‌های افراطی وجود دارد.
علاوه بر دلایل مذهبی، انگیزههای اقتصادی نیز برای پیوستن به داعش، وجود دارد.
مهاجران زمانی که بیشتر آسیب پذیر هستند و اغلب هنگامی که در یک بحران مالی قرار دارند، به استخدام داعش درمیآیند.
وعده یک زندگی بهتر و پرداخت 500 تا 1000 دلار در هر روز، مهاجران آسیای مرکزی را متقاعد به مبارزه برای داعش می‌سازد.
به نظر می‌رسد چچنیها نقش مهمی در جذب مهاجران کار آسیای مرکزی در روسیه دارند.
یکی از کارکنان یک سازمان غیر انتفاعی در این‌باره گفت: مهاجرانی که ماه‌ها است دستمزد آنان پرداخت نشده و دچار مشکلات شدید مالی هستند، برای برپایی نماز به مسجد می‌روند و این لحظه‌ای است که استخدام کننده گروه افراطی برای کمک می‌رسد و با وعده‌های جذاب کمک‌های مالی، این افراد را به استخدام در گروه‌های تروریستی ترغیب می‌نماید.
مهاجران اغلب توسط ادعاهای نادرست پیدا کردن یک کار خوب یا تحصیل در یکی از کشورهای همسایه مانند ترکیه، برای گروه‌های تروریستی مانند داعش، مبارزه می‌کنند.
به طور کلی، رفتار دوستانه استخدام کننده‌ها نقش مهمی در فرآیند استخدام ایفا می‌نماید.
قبیله‌ها و شبکه‌های قبیله‌ای، عاملان اجتماعی غالب در آسیای مرکزی هستند و همیشه همینطور بوده است.
این روابط از طریق ازدواج، اتحاد خانواده، محله یا وابستگی روستایی اغلب زمانی که این مهاجران در روسیه و در جستجوی شغل و مسکن هستند و کلا در زمان نیاز، مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.
بسیاری از روستاییان «چرکسلاک» در روسیه با هم زندگی و کار می‌کنند و ظاهرا با هم برای سفر به سوریه، استخدام شده‌اند.
با تضعیف موقعیت داعش، ترس از بازگشت مبارزان این گروه تروریستی، واقعیت جدیدی برای روسیه و کشورهای آسیای مرکزی است.
پوتین آشکارا در مورد بازگشت مبارزان داعش به روسیه، ابراز نگرانی کرده است.
در گذشته نیز روسیه از تهدید رو به رشد مبارزان داعش که ظاهرا برنامه حمله به کشورهای آسیای مرکزی به منظور بی‌ثبات کردن منطقه را داشتند، نگران بوده است.
در واقع این احتمال وجود دارد که مردم سعی خواهند کرد از داعش به خانه‌های خود بازگردند.
سؤال این است که آیا کشورهای آسیای مرکزی آمادگی آن را دارند؟
