ناسازگاری آمریکا؛ فرصتی برای نزدیکی کوبا و اتحادیه اروپا

به گزارش مرور نیوز، اقدامات جنجالی و تنش زای دولت جمهوریخواه آمریکا در حوزه سیاست خارجی ادامه دارد و تازه ترین مورد آن جمعه بیست و ششم خردادماه صورت گرفت که «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا با صدور فرمانی، کشور کوبا را نشانه رفت؛ کشوری که امید می رفت روند بهبود مناسبات را پس از گذشت پنج دهه تیرگی روابط با ایالات متحده تجربه کند.

از دید ناظران، تفاوت چشمگیری از لحاظ رویکرد خارجی میان دولتمردان دموکرات و جمهوریخواه کنونی وجود دارد که نمونه های آن را می توان در برخورد دو دولت با کشورهای همسایه و آمریکای لاتین از مکزیک گرفته تا کوبا مشاهده کرد و مورد توجه قرار داد.

** فراز و فرود مناسبات آمریکا و کوبا
رخداد تازه روابط هاوانا- واشنگتن از آنجا شروع شد که ترامپ جمعه گذشته بخش قابل توجهی از توافق های صورت گرفته بین ایالات متحده و کوبا را لغو کرد؛ توافقاتی که پس از دیدار و رایزنی های فراوان در دوره ریاست جمهوری «باراک اوباما» رییس جمهوری قبلی آمریکا به امضا رسیده بود.
بر این اساس، ترامپ با صدور فرمانی، محدودیت هایی را پیش روی سفر و تجارت آمریکایی ها در کوبا اعمال کرد. بر پایه این دستور اجرایی، وی سفر گردشگران آمریکایی را به کوبا برای مدتی ممنوع کرد به امید آن که مانع از استفاده دلار در این کشور آمریکای لاتین شود.
ترامپ البته خود را نگران فضای سیاسی کوبا دانسته و تاکید کرد «تا زمانی که آزادی بیان تضمین نشود، آزادی فعالیت سیاسی، مردم و مطبوعات اعمال نشود، با کوبا قراردادی نداریم و تحریم ها علیه این کشور را تا برگزاری انتخابات و ایجاد آزادی بیان ادامه می دهیم.»
نگاهی هر چند کوتاه به پرونده چند ماهه فعالیت ترامپ نمایان می سازد که نگرانی وی بیش از هر موضوعی متوجه منافع مادی و مسائل تجاری و اقتصادی است و مواردی مانند فضای باز سیاسی، آزادی بیان و مطبوعات و ... برای او از پایین ترین درجه اهمیت و اولویت برخوردار است، به طوری که ترامپ پیش از ورود به کاخ سفید تاکنون یکی از بزرگ ترین چالش ها را با رسانه های کشور خود داشته است.
در حوزه سیاست خارجی هم مشخص است که مسائلی چون فضای باز سیاسی کشورها و حقوق شهروندی در سیاست گذاری های ترامپ چندان جایگاهی ندارد. سفر اخیر ترامپ به ریاض و همداستانی با عربستان سعودی به عنوان کشوری که یکی از بسته ترین نظام های سیاسی جهان را دارد و شهروندان آن از ابتدایی ترین و پیش پاافتاده ترین حقوق خود محروم اند، گویای این موضوع است.
در خصوص روابط آمریکا و کوبا هم باید گفت که پس از جنگ جهانی دوم تا چند سال پیش، روابطی تیره و تنش آلود بین این دو کشور قاره آمریکا حاکم بود تا این که در دولت دموکرات اوباما اوضاع به کلی دگرگون شد.
پیشینه تلاش برای پایان دادن به دشمنی های آمریکا و کوبا به دسامبر سال 2014 (آذر 93) برمی گردد که «رائول کاسترو» رییس جمهوری کوبا و اوباما پس از نیم قرن قطع روابط دیپلماتیک با انجام گفت وگویی تلفنی به یکدیگر چراغ سبز نشان دادند.
پس از این رویداد تاریخی، دست کم 18 ماه به طور محرمانه دیدار و گفت گوهایی بین سران واشنگتن و هاوانا با میانجیگری واتیکان انجام گرفت که نتیجه آن، بازگشایی سفارتخانه های آنها در خاک یکدیگر بود. آزادی زندانیان دو کشور و رفع برخی از تحریم های آمریکا علیه کوبا پیامد دیگر این بهبود روابط به شمار می رفت که با روی کار آمدن ترامپ، این تلاش ها رنگ باخت.

** بازی اروپا در حیاط خلوت آمریکا
دوری ترامپ از رویکرد آشتی جویانه اوباما و مواضع اخیر وی با واکنش مقامات مختلف جهان به ویژه سران کوبا رو به رو شده است. دولت هاوانا با صدور بیانیه ای ضمن تاکید بر ناکام ماندن ترامپ برای تضعیف انقلاب کوبا، تصریح کرد هرگونه راهبرد برای تغییر سیستم سیاسی، اقتصادی و اجتماعی چه از طریق اعمال فشار و چه از طریق روش های نامحسوس تر، محکوم به شکست خواهند بود.
برخی دیگر از رهبران کشورهای آمریکای لاتین هم در این موضوع با کاسترو همراه شدند که نمونه آن سخنان «نیکلاس مادورو» رییس جمهوری ونزوئلا بود که به رویکرد خصمانه ترامپ علیه دولت هاوانا انتقاد کرد و آن را اهانت به آمریکای لاتین دانست.
حتی در آمریکا نیز صدای اعتراض به سیاست های خارجی ترامپ بلند است و در ارتباط با تصمیم اجرایی اخیر رییس جمهوری این کشور در قبال کوبا، «بن رودز» معاون سابق مشاور امنیت ملی اوباما آن را پس رفت دانست و تاکید کرد که تداوم چنین سیاست هایی جا را برای رقبایی چون چین و روسیه باز می کند.
خلا حضور ترامپ در آمریکای لاتین اما بیش از هر رقیبی راه را برای ورود جدی اتحادیه اروپا به عنوان یکی از اصلی ترین رقبای ایالات متحده باز کرده است. سران این اتحادیه از همان دوره رقابت های انتخاباتی آمریکا به این موضوع پی برده بودند و در صدد گسترش مناسبات خود با کوبا برآمدند.
بنابراین پیش از تکیه ترامپ بر مسند ریاست جمهوری، توافقی بین «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و «بورنو رودریگز» وزیر امور خارجه کوبا به امضا رسید که بر پایه آن، همکاری های دوجانبه تعمیق می شد.
همچنین بر اساس این توافق که سران 28 کشور عضو اتحادیه آن را مورد تایید قرار دادند جدا از گفت وگو بر سر موضوع حقوق بشر، چارچوبی مشخص برای همکاری اقتصادی و روابط تجاری و سرمایه گذاری میان بروکسل و هاوانا ارایه شد.
با امضای این توافق بین رهبران اتحادیه و کوبا نزدیک به 15 سال سردی روابط از بین رفت؛ روابطی تیره که از سال 2003 به دلیل زندانی شدن 75 معترض سیاسی در کوبا شکل گرفت و تداوم یافت. حال رویکرد خصمانه ترامپ، میل به همکاری را در بین مقامات دو طرف افزایش داده و افق روشنی را ترسیم کرده است.
علاوه بر آن، سفر چند روز پیش «آنگلا مرکل» صدر اعظم آلمان به مکزیک و دیدار و گفت وگو با «انریکه پنیا نیتو» رییس جمهوری این کشور از دیگر رویدادهایی است که نشان می دهد اتحادیه اروپا پس از روی کار آمدن ترامپ با هدف بازیگری موثر در منطقه آمریکای لاتین برنامه های مشخصی دارد.