باز هم انتشار فیلمی از درگیری مسلحانه بین دو جوان کلت به دست در فضای مجازی، باعث شد تا موضوع درگیری های مسلحانه و افزایش قابل تامل اینگونه نزاع ها، دوباره به یکی از سوژه های داغ رسانه ای بدل شود.
به گزارش مرور نیوز، چند روزی است که فیلم جدیدی در فضای مجازی دست به دست می شود که بیشتر به صحنه هایی از فیلم های وسترن می ماند! فیلمی که جوانی سیاه پوش در شبانگاه به ماشین 206 نقره ای رنگی که کنار خیابان پارک شده نزدیک می شود و با تهدید اسلحه راننده جوان راننده را پیدا می کند و از وی می خواهد تا جیب هایش را خالی کند. اما ماجرا از جایی جالب می شود که جوان راننده نیز به یکباره و در اقدامی ناگهانی دست به کمر خود می برد و از زیر لباس خود کلتی را بیرون می آورد و هر دو شروع به تیراندازی به هم می کنند. در انتهای این فیلم نیز جوان مهاجم در حال تیراندازی از صحنه فرار می کند و راننده جوان که گویا از ناحیه دست زخمی هم شده؛ همانجا کنار ماشین خود می نشیند.
اینها نه صحنه هایی از یک فیلم سینمایی است و نه نمایشنامه ای از پیش تمرین شده . بلکه یکی از ده ها حادثه از جنس درگیری های مسلحانه ای است که در یکی – دو سال اخیر به شکل قابل تاملی افزایش پیدا کرده است. همانطور که عصر سه‌شنبه، هفتم مرداد ۹۹، نیز ساکنان سعادت‌آباد تهران شاهد نزاع مسلحانه ای بودند که در آن دو جوان اسلحه‌به‌دست از ماشین پیاده می‌شوند و مستقیم همدیگر را هدف می‌گیرند.
با این حال ، آمار نزاع های مسلحانه و حتی تعداد اسلحه های قاچاقی مشکوفه همچنان یکی از اخبار سری نیروی انتظامی و سازمان های امنیتی است. همانگونه که یکی از مسئولان نیروی انتظامی در پاسخ به سوالی در این مورد گفت : این آمار محرمانه است و نمی توان آن را رسانه ای کرد!
اما شواهد و قراین و اخباری که هر هفته در فضای مجازی و رسانه ها منتشر می شود همه و همه حکایت از افزایش استفاده از سلاح گرم را تأیید می‌کند. خودکشی با سلاح گرم و نزاع خیابانی با اسلحه در سال‌های اخیر آنچنان افزایشی را داشته است که به گفته کارشناسان مرتبط ، امروزه گزارش های فوت بر اثر اصابت گلوله به یکی از پرتکرارترین عبارات در گواهی های صادر شده بدل گردیده است.
فروش به شرط !
اما شاید مهمترین دلیل بروز این حوادث، سهل الوصول بودن تهیه اسلحه در بازار بی در و پیکر و بدون نظارت محصولات قاچاق است. این تجارت تا جایی پیش رفته که حتی خرید و فروش آنلاین اسلحه نیز باب شده است. احمدخ، نام یکی از مدیران همین فروشگاه های خرید و فروش اسلحه به صورت مجازی است که هم گروهی سه هزار نفره در تلگرام را هدایت می کند و هم صفحه‌ای در اینستاگرام دارد؛ نامش «احمدخ» است . برای اعتمادسازی البته هرکسی را به گروه راه نمی‌دهد و دست‌کم باید یکی از خریداران پیشین، شخص جدید را معرفی و تأیید کنند. در فروشگاه مجازی اش همه چیز پیدا می شود. از نارنجک تا کلت و انواع اسلحه شکاری و ... گرچه قیمت‌ها همه بیشتر از آنی است که در گروه نوشته شده است. به گفته خودش کافی است پول را واریز کنید تا 24 تا 48 ساعت بعد سفارش خود را تحویل بگیرید. اما این گروه تنها گروه تلگرامی خرید و فروش اسلحه نیست . کافی است در قسمت جست‌وجوی شبکه‌های پیام‌رسان مجازی یا شبکه‌های اجتماعی عباراتی مانند «فروش اسلحه» را جست‌وجو کنید تا انواع صفحات و گروهای مختلف با همین مضمون برایتان بالا بیاید.
جوازدار یا بی‌جواز؟
با این وجود همانطور که گفته شد آمار جدید رسمی دقیقی در مورد کشفیات اسلحه و همچنین نزاع های مسلحانه منتشر نشده است . سال 94 «فرهاد دبیری»، معاون وقت محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست، در پاسخ به سوالی در مورد آمار سلاح های غیرمجازی که دست مردم است گفت: در حال حاضر حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار قبضه اسلحه غیرمجاز در میان مردم داریم و نزدیک به همین میزان هم اسلحه مجاز در دست مردم است. با این حال آخرین آماری که در این زمینه منتشر شده مربوط به یک سال قبل است که براساس آن گویا اعلام شده که بیش از یک‌سوم قتل‌ها در ایران با سلاح گرم بوده است.
اما برای اثبات افزایش آمار سلاح های وارداتی قاچاقی لازم نیست تا منتظر آمار رسمی دولتی ها باشید. کافی است سرچی در فضای مجازی داشته باشید تا اوضاع و شرایط دستتان بیاید! سرچی که نتیجه خلاصه آن را در 6 ماهه گذشته را می توانید در زیر بخوانید:
- تیرماه : جانشین فرمانده انتظامی اصفهان از انهدام باند سازماندهی شده قاچاق سلاح به مرکز کشور و کشف ۲۰۰ قبضه اسلحه جنگی از آنان در یک عملیات خبر داد.
- مرداد: فرمانده انتظامی البرزگفت: در اجرای طرح ارتقای امنیت اجتماعی ، طی۴۸ ساعت گذشته ۵۰ قبضه سلاح ساچمه ای قاچاق در این استان کشف شد.
مرداد: معاون سیاسی، اجتماعی فرماندار سرپل‌ذهاب گفت: ۱۰۰ قبضه سلاح کمری۹ میلیمتری از قاچاقچیان سلاح در روستای «چفته» از توابع بخش مرکزی این شهرستان هم‌مرز با اقلیم کردستان عراق توسط نیروهای هنگ مرزی کشف و ضبط شد.
- همچنین در این ماه و ماه قبل از آن در دو عملیات ، به ترتیب 40 و 48 قبضه اسلحه کشف شده است.
- شهریور:۳۳ قبضه سلاح کلت کمری توسط مرزداران هنگ مرزی ثلاث باباجانی کرمانشاه کشف و ضبط شده است.
- مهر: فرمانده انتظامی استان خوزستان از دستگیرییک قاچاقچی سلاح و مهمات با 121 قبضه در شهرستان اهواز خبر داد.
- آبان : فرمانده انتظامی استان کرمانشاه از انهدام باند قاچاقچیان اسلحه در "کرمانشاه" و کشف 50 قبضه سلاح شکاری از آنان خبر داد.
- دی : دادستان عمومی و انقلاب پاوه، از کشف و ضبط ۱۵ قبضه اسلحه جنگی در این شهرستان خبر داد.
- امیر سرتیپ کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش از کشف ۲ محموله اسلحه قاچاق در مرزهای غربی کشور خبر داد.و گفت: این محموله‌ها شامل اقلامی است که در ترورهای خیابانی کاربرد دارد و با توجه به توطئه دشمن برای گسترش اغتشاشات در کشور، قاچاقچیان با همین هدف قصد انتقال این محموله به داخل کشور را داشتند.
وی افزود: اقلام کشف شده شامل ۸۶ قبضه کلت ۹ میلیمتری، هزار و ۴۵۰ عدد فشنگ کالیبر ریز و ۲۸ قبضه کلاشینکف است.
- آذر:محموله بزرگ ۲۷۱ قبضه سلاح و مهمات که برای استفاده در اغتشاشات کاربرد داشتند با هوشیاری و رصد اطلاعاتی رزمندگان جان برکف قرارگاه حمزه سیدالشهدا (ع) در شمالغرب در حین ورود به خاک کشورمان کشف و ضبط شد.
- آذر: شهرام کرمی دادستان کرمانشاه با اشاره به انهدام یک باند قاچاق اسلحه در کرمانشاه، اظهار کرد: از این باند تعداد 99 قبضه اسلحه شکاری و هشت قبضه کلت کمری کشف و ضبط شد.
اینها فقط آمار کشفیات نیروهای انتظامی و امنیتی است درحالیکه مسلما چندین برابر این حجم در 6 ماه گذشته اسلحه وارد کشور شده و در شهرهای مختلف توزیع شده است. علاوه براینها به نظر می رسد قاچاق اسلحه به ایران، ابعادی بسیار وسیع تر از آن چیزی که گفته می شود دارد. سال گذشته در یکی از برنامه‌های تلویزیونی ایران، حمزه پاریاب، کارشناس امنیتی، از سلاح مرگباری سخن گفت که تولید یکی از «کشورهای همسایه» است و به حجم وسیع وارد ایران شده است.
به گفته پاریاب، بررسی تصاویر کشف انواع سلاح‌هایی که از سوی ضابطانی چون وزارت اطلاعات، سپاه، و ناجا در یک سال و نیم اخیر منتشر شده است، آشکارا نشان می‌دهد که «با حجم وسیعی از کشف این نوع سلاح خاص روبه‌رو هستیم.»
با این وجود ، هیچ آمار دقیقی از میزان ورود اسلحه قاچاق به ایران در دست نیست. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که جرایمی که در آنها از اسلحه گرم استفاده شده است، به شدت درحال افزایش است که این خود نشانه افزایش قاچاق اسلحه گرم در ایران است.
این افزایش استفاه از اسلحه گرم برای جان‌گرفتن در حالی است که در اکثر موارد، اسلحه به‌کارگرفته‌شده فاقد جواز است که معنای آن خرید اسلحه از بازارهای غیرقانونی است. به‌طور خلاصه سلاح‌های موجود در ایران به دو گروه جوازدار و بی‌جواز دسته‌بندی می‌شوند.
سلاح‌های مجوزدار، سلاح‌هایی هستند که برای کاربردهایی همچون شکار، ورزش یا حفاظت از گله، با شرایطی خاص در اختیار افراد قرار می‌گیرند که البته از این سلاح‌ها هم در تیراندازی‌های خیابانی یا نزاع بین طایفه‌های مختلف در مناطق عشایری استفاده می‌شود. دسته دیگر اما سلاح‌های جنگی بدون مجوز است که معمولا از سوی قاچاقچیان سلاح از کشورهای همسایه وارد می‌شوند.
در دو سال گذشته اما آمار فوتی های پزشکی قانونی نشان می دهد که قتل ها و خودکشی های انجام شده با سلاح گرم ؛ به خاطر سهل الوصول بودن تهیه اسلحه به شدت در حال افزایش است . این مساله سال گذشته و در برهه ای آنچنان بالا گرفت که حتی نمایندگان مجلس را نیز وادار به واکنش کرد.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در دوره قبل در همان سال گذشته با اذعان به افزایش آمار قاچاق اسلحه در ایران گفت : دسترسی به سلاح گرم نسبت به گذشته بنا به دلایلی از جمله، شرایط نابه سامان کشورهای همسایه بیشتر شده است همچنین وضعیت بد معیشتی مردم، وجود تورم که مناسب با افزایش حقوق کارمندان و کارگران نیست و منجر به فشار اقتصادی شده؛ نبود امنیت شغلی،کاهش قدرت خرید مردم، گرانی و... آستانه تحمل مردم را پایین آورده است در این صورت افراد در نزاع و دعوا از هر ابزاری اعم از سلاح گرم یا سرد که در دسترس شان باشد، استفاده می کنند.
عبدالرضا عزیزی تصریح کرد: کسی که به چیزی حساسیت دارد باید از آن پرهیز کند درغیر این صورت، در مرحله بعد باید از آسپرین استفاده کند! در این باره نیز به نظرم باید عامل اصلی کاهش آستانه تحمل مردم را پیدا کنیم همچنین حالا که نتوانسته ایم مانع ورود قاچاق اسلحه شویم باید سلاح های گرم قاچاق را از دسترس مردم خارج کنیم.
چرا اسلحه؟
مجید ابهری، رفتار شناس و آسیب شناس اجتماعی هم در خصوص ریشه های افزایش استفاده از سلاح های گرم در درگیری های خیابانی و ... گفت : من معتقدم که علت مستقیم افزایش اینگونه نزاع ها، آزادی خرید و فروش سلاح سرد در کنار خیابان ها و پیاده رو ها همچنین خرید و فروش اسلحه گرم با قیمت های کم در شهرهای مرزی است.
وی افزود: از سویی در حال حاضر با توجه به وجود سایت ها و کانال های اینترنتی مختلفی که در زمینه خرید و فروش سلاح های گرم وجود دارد، هر کسی می تواند به سادگی هر اسلحه ای را که می خواهد سفارش دهد و هر جایی که بخواهد تحویل بگیرد. در واقع وقتیکه شما به این راحتی می توانید اسلحه سفارش دهید و بدون ترس هر جا که بخواهید تحویل بگیرید، مسلم است که خلافکاران و تبهکاران بیشتری تمایل پیدا می کنند تا به جای چاقو و قمه و شمشیر، اسلحه بخرند! همین طور شهروندانی که احساس می کنند برای امنیتشان باید همیشه سلاحی با خودشان داشته باشند.
وی به عنوان مثالی در این زمینه به یکی از خودکشی های اخیر اشاره کرده و گفت: چندی قبل در خبرها خواندیم که پسری 18 ساله در مقابل دوربین و با اسلحه خودکشی کرده و جریان خودکشی اش از طریق فضای مجازی به صورت آنلاین پخش شده است.
ابهری ادامه داد: تحقیقات بعدی نشان داد که وی اسلحه خود را از یکی از همین کانال های خرید و فروش سلاح خریداری کرده است!
این جامعه شناس تشدید مجازات های قانونی را یکی از مهمترین اهرم ها برای کاهش آمار خرید و فروش و استفاده از اسلحه دانسته و گفت: معلوم است وقتیکه تبهکاران می دانند که حتی در صورت دستگیری با سلاح گرم مجازات چندان سنگینی در انتظارشان نیست، نباید هم ترسی از خرید و فروش یا حمل سلاح داشته باشند. در چنین شرایطی طبیعی است که این افرادمسلح ، در هر نزاع ساده ای هم ، فورا سلاح می کشند!
واقعیت این است که به رغم تلاش پلیس در مقابله با مافیای وارد کننده و فروشنده سلاح سرد و گرم باز به دلیل سهولت رفت و آمد های مرزی این گونه اقلام در شهرها و روستاهای مرزی خرید و فروش می شود و مورد استفاده قاچاقچیان و باندهای بزهکار قرار می گیرد.
وی خاطر نشان کرد: در حاشیه شهرها به علت تنوع فرهنگ ها، حضور خرده فرهنگ ها، فشار اقتصادی، بیکاری، اعتیاد، خشونت و... و بهره گیری از سلاح های گرم و سرد بسیار بیشتر از شهرهاست.
روی دیگر سکه
اما این پرونده روی دیگری هم دارد و آن افزایش تمایل مردم به حمل و استفاده از سلاح های گرم است. علتی که باید قبل از هر چیز ریشه یابی شود.
مهناز مجیری در این خصوص اظهار کرد: خشم یکی از هیجان های پیچیده انسان و واکنشی متداول به ناکامی و بدرفتاری است. از یک طرف خشم پاسخ طبیعی انسان است و از طرف دیگر می تواند روابط بین فردی را مختل کند و ما را از رسیدن به اهداف باز دارد. در حقیقت خشم هیجان شایعی است که بیشتر نسبت به دوستان و نزدیکانی که نتوانسته اند انتظارات و خواسته های ما را برآورده سازند، تجربه می شود.
این روان شناس بالینی در ریشه یابی این مساله گفت : شدت یافتن خشونت در جامعه به دلیل احساس تهدید و خشم درونی همچنین بی طاقت شدن جامعه در مسائل و اختلافات کوچک می تواند به صورت های مختلفی از جمله جرح یا قتل با اسلحه گرم بروز یابد که زنگ خطر مهمی است.
وی تاکید کرد: استفاده از سلاح حتی با هدف مراقبت از خود، نشان دهنده میزان شدید احساس ناامنی و خشم درونی است که مشکلات اجتماعی انباشته شده و نبود توانایی اشخاص در ابراز این خشم، منجر به برانگیختگی های درونی شدید می شود و فقدان مهارت های کافی در مدیریت آن به مشکلات پس از آن دامن می زند.
این روان شناس تاکید کرد: مثلا مسئله به ظاهر کوچک قرار گرفتن در ترافیک سنگین که بارها تکرار می‌شود یا تکرار یک عمل نابخردانه یک مسئول اداری در جامعه، همه این مسائل اجتماعی و بسیاری از موارد حل‌نشده دیگر در ذهن اشخاص باقی می‌ماند و سپس به تدریج به احساس ناامیدی و بی‌عدالتی اجتماعی منجر می‌شود. این خشم، خشم طبقه متوسط رو به بالای جامعه است.
«مصطفی آبروشن»، جامعه‌شناس، هم در تحلیل این شدت‌گرفتن میل جمعی به خرید اسلحه به کاهش آستانه تحمل اشاره می‌کند و دراین‌باره گفت: «آنچه باعث می‌شود افراد به دنبال اسلحه بروند، کاهش آستانه تحمل افراد و ناکامی‌های گسترده اجتماعی است. اگر مانعی در راه رسیدن به هدف ایجاد شود و فرد دچار ناکامی شود، می‌تواند بستری برای بروز خشونت آنهم با ابزارهای جدید و خطرناک باشد.
به گفته وی ، در واقع خشونت یک نوع پاسخ اعتراض‌آمیز است که فرد در مقابل فشارهای درونی و بیرونی که به وی تحمیل شده، از خود بروز می‌دهد و هر چقدر نظام اجتماعی در پاسخ به نیازهایی که از منظر فرد ضروری تلقی می‌شود، بی‌تفاوت عمل کند، شاهد افزایش نزاع‌ها با ابزارهای متنوع خواهیم بود».
قانون و اسلحه
در کشور ما و مطابق با قانون اساسی ایران، اصل بر ممنوعیت حمل و نگهداری سلاح گرم غیرمجاز است. آخرین قانونی که در این زمینه در کشور ما تصویب شده و همه قوانین قبلی را نسخ کرده است، قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز است که در سال ۱۳۹۰ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
قانون‌گذار در فصل دوم این قانون، در مواد مختلفی به جرم‌انگاری و تعیین مجازات برای قاچاق، خرید و فروش و توزیع، حمل، نگهداری سلاح اعم از سلاح سرد جنگی، سلاح شکاری، سلاح گرم سبک خودکار و غیرخودکار و همچنین سلاح گرم سنگین و نیمه‌سنگین مبادرت کرده و درخصوص سلاح‌های گرم جنگی و شکاری، حتی تعمیر بدون مجوز آنها را نیز جرم‌انگاری کرده است.
اما با توجه به اینکه سؤال مطروحه صرفا درخصوص میزان مجازات حمل سلاح گرم است باید عرض کنم که مجازات خریداری، نگهداری و حمل سه نوع اسلحه گرم در ماده ۶ قانون فوق‌الذکر به تفکیک بیان شده است؛ در مورد سلاح گرم سبک غیرخودکار، حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از۲۰ میلیون ریال تا ۸۰ میلیون ریال در نظر گرفته شده است. درخصوص سلاح گرم سبک خودکار، حبس از دو تا پنج سال و درخصوص سلاح گرم سنگین و نیمه‌سنگین، حبس از پنج تا ۱۰ سال تعیین شده است.
این قوانین باعث شده تا به نظر بسیاری از حقوقدان ها ؛ نظام حقوقی ایران در این رابطه خلأ قانونی نداشته باشد و میزان مجازات‌های در نظر گرفته‌شده و موارد تشدید و تخفیف آن با توجه به تفکیک نوع سلاح‌ها از یکدیگر، می‌تواند در راستای پیشگیری از حمل سلاح، در حد خود مؤثر باشد. گرچه برخی از حقوقدان ها معتقدند که باید جزای نقدی درج شده در قانون بسیار بیشتر از اینها باشد.
سیامک پاکبار حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری در همین زمینه گفت : همانطور که می دانیم که در برخی مناطق کشور میزان استفاده از سلاح نسبت به سایر مناطق کشور بیشتر است. این در حالی است که قانون مجازات حمل سلاح، آنجا هم وجود داد، اما گویا نقش عوامل فرهنگی و اجتماعی در آن مناطق بیشتر است. یا شاید می‌بینیم که استفاده از سلاح در درگیری‌ها در برخی از افراد موجود در طبقات سطح پایین‌تر جامعه بیشتر است. اینجا نیز شاید عوامل اقتصادی، سبب شده است آنها خشن‌تر از افرادی شوند که سطح رفاه بهتری دارند.
در واقع باید ببینیم ریشه گرایش برخی از مردم به استفاده از سلاح به‌طور کلی و سلاح گرم به‌طور خاص چیست؟ باید مشخص شود چرا آستانه تحمل مردممان در مقابل مشکلات در این حد پایین آمده است که به فکر حمل یا نگهداری سلاح بیفتند؟ اصلا چرا احساس ناامنی می‌کنند؟ باید بررسی کرد آیا اگر نوع و میزان مجازات‌ها، سنگین‌تر از مجازات‌های مندرج در قانون مزبور شود، این تشدید، باعث کاهش استفاده از سلاح گرم می‌شود؟
