مراسم چهارشنبه سوری از آیین‌های کهن و میراث گران‌بهای پیشینان سرزمین پارس است که همواره در طول تاریخ، پیش از فرا رسیدن سال نو برگزار می‌شود تا واسطه آرزوهای پاکی برای زندگی در سال جدید باشد.
به گزارش مرور نیوز به نقل از خبرگزاری موج، مطالعه در سنت‌ها و یافتن ریشه‌های تاریخی و فرهنگی آیین‌ها و جشن‌های باستانی علاوه بر جذابیت موضوع، همواره این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که به راستی چه باوری فراسوی این آیین‌ها نهفته است و آیا هنوز و همچنان این باورها در فرهنگ ما وجود و کارایی دارند؟ جالب آنکه با رشد و تحول زیستی انسان، عقاید و باورهای آنان نیز تغییر می‌کند اما مراسمی که به تبع باورهای خاصشان داشته‌اند، در بسیاری موارد همچنان باقی است.
چهارشنبه سوری از جمله جشن‌های بزرگ ایرانیان است که همچنان به همان محبوبیت گذشته بوده؛ مراسمی که آغازگر جشن‌های نوروزی است. در این آیین از گذشته‌های دور تا به امروز بسیاری مراسم جنبی دیگر مانند فال کوزه، فال گوش، قاشق‌زنی، شال‌اندازی و... وجود داشته که هر کدام به نوعی با باورها در ارتباط هستند. اما چندسالی می‌شود که به دلیل رسوخ برخی از رسوم دیگر فرهنگ‌ها در چهارشنبه سوری موجب شده است که این آیین کهن رنگ ببازد و جای خود را به رفتارهای ناهنجار مانند استفاده از مواد محترقه و برافروختن آتش‌هایی با مواد آتش‌زا که می‌تواند بسیار پرخطر باشد، داده است که گاه در آغاز سال نو اشک و ماتم را جایگزین شادی خانواده‌ها می‌سازد.
آمار حوادث در جریان برگزاری جشن چهارشنبه سوری در سال‌های گذشته
به گفته بسیاری از کارشناسان نمی‌توان مراسم چهارشنبه را از تاریخ و یاد ایرانیان پاک کرد اما باید با فرهنگ‌سازی و آموزش، خسارت‌های این مراسم باستانی را به حداقل رساند. بنا به گفته «مجتبی خالدی» سخنگوی سازمان اورژانس کشور، چهارشنبه سوری سال گذشته ۱۹ فوتی و بیش از ۲ هزار مصدوم به همراه داشته است که در این میان ۱۷۱ مورد قطع عضو شدند و۸۸۰ نفر از ناحیه چشم مصدوم شده بودند.
سال ۹۹ را باید با بحران کرونا به یاد آورد، سالی که در آن توصیه شد مردم در چهارشنبه سوری در خانه بمانند اما با این حال نسبت به سال‌های قبل از آن وضعیت خوبی وجود نداشت و تعداد مصدومین و کشته‌ها بالا بود. در این سال بنا به گفته «جلال ملکی» سخنگوی آتشنشانی بیش از ۱۳۰۰ نفر مصدوم شدند که از این تعداد ۳ نفر کشته و ۸۷نفر قطع عضو شده و ۴۴۹ دچار آسیب به چشم شده‌اند.
سخنگوی اورژانس کشور در تشریح آخرین آمار کشته‌ها و مصدومان حوادث شب چهارشنبه سوری در سال ۱۳۹۸، گفته بود: این حوادث ۴۷۰ مصدوم (۳۸۹ مرد و ۸۱ خانم) بر جای گذاشت. ۲۵ نفر دچار نقص عضو شده و ۱۲۳ نفر از ناحیه چشم آسیب دیده‌اند همچنین دو نفر نیز جان خود را از دست داده است.
حوادث چهارشنبه سوری ۱۳۹۷ نسبت به سال قبل از آن کاهش چشمگیری داشته بود. به طوری که در سال ۱۳۹۶حدود ۵ هزار مصدوم گزارش شده بود اما عدد مصدومان در ۱۳۹۷ ۱۵۰۰نفر بود.
شادی در جشن چهارشنبه سوری در گرو فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی جامعه
به اعتقاد بسیاری از جامعه‌شناسان این آیین باستانی دارای نقاط قوت و مثبتی برای جامعه است که نمی‌توان از آنها چشم پوشی کرد، بنابراین باید با استفاده از راهکارهای مختلفی نظیر فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی، چگونگی برگزاری این سنت باستانی را به همان شیوه گذشته بازگرداند تا جامعه از شادی آن بی‌نصیب نماند. «روح الله مهرجو» استاد دانشگاه و پژوهشگر اجتماعی در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری موج، با بیان اینکه باید با رفع رفتارهای دغدغه‌آفرین در این مراسم سنت‌های درست گذشتگان را که با هوشمندی و خردورزی انتخاب شده است، حفظ کرد، گفت: بیش از هزاران سال است که ایرانیان آیین بهار را بجای می‌آورند و این انتخاب‌ها و استفاده صحیح از طبیعت و جشن‌ها نشان از خردمندی آنان دارد. در مراسم چهارشنبه سوری آتش، نشان نور و پاکی و روشنایی در زندگی بوده است، امروزه نیز عنصر آتش نقش اساسی در زندگی صنعتی بشر ایفا می‌کند و شاید بتوان گفت رشد و توسعه صنعتی و مدرن مرهون این عنصر است.
ضرورت آشنایی نسل جوان با فرهنگ غنی ایرانی
مهرجو، با تاکید بر اینکه باید نسل جدید را با فرهنگ‌های متفاوت ایرانیان آشنا کرد، خاطر نشان کرد: گذشتگان ما هیچگاه آتش را نمی‌پرستیدند بلکه جنبه حفاظت از آن را مقدس می‌دانستند. از این رو برنامه‌ریزی و آگاه‌سازی جوانان در زمینه رعایت فرهنگ‌های ایرانی سبب می‌شود تا این نسل دچار فرهنگ‌های مهاجم و بی‌محتوای غربی نشوند.
وی در ادامه افزود: با خرد جمعی و انسجام ملی می‌توان از دوران گذار با موفقیت و هوشمندی عبور کرد و در این زمینه رسانه‌های جمعی بسیار نقش‌آفرین هستند.
وحدت و همدلی اجتماعی در بسیاری از آیین های ایرانیان نقش اساسی دارد
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه آگاهی جمعی و علم‌افزایی برای رشد جامعه یک اصل اساسی است، توضیح داد: سنت‌های گذشتگان و نمادهای آنها نشان از دور ریختن افکار غلط و کهنه دارد و بهار و طبیعت نشان از شکوفایی است که مردم ایران صلاحیت بهترین پیشرفت‌ها را دارند. نباید با بی‌توجهی به میراث فرهنگی گذشتگان موجبات معاوضه آن با فرهنگ بی‌مایه غرب را فراهم کنیم. از این رو وحدت و همدلی اجتماعی در این آیین‌ها نقش بسیار مهمی دارد.
این پژوهشگر اجتماعی در ادامه افزود: در وهله نخست باید نگاهی آسیب‌شناسانه به مراسم چهارشنبه سوری داشت.در تمام جوامع آداب و رسوم متعددی وجود دارند که اگر کارکردی مثبت در راستای همدلی، افزایش تعامل اجتماعی، تفریح و شادی و ... باشد، پسندیده است اما اگر همراه با خسارت‌های مالی و جانی همراه باشند آن سنت و آداب را کم رنگ کرده و به حاشیه می‌برد.
با شادی و خوشی به استقبال بهار برویم
حالا که چندروزی بیشتر تا نو شدن سال جدید و رسیدن بهار طبیعت نمانده چه بسیار زیباست که مراسم چهارشنبه سوری را به عنوان یکی از رسوم کهن و باستانی هرچه باشکوه‌تر برگزار کنیم و با رعایت نکات ایمنی به دور از هر گونه خطر و تهدید برای سلامت هم‌نوعانمان با شادی و خوشی به استقبال بهار برویم.
