همه روزه شاهد کودکانی هستیم که سر را در سطل‌های زباله فرو برده‌اند و سعی دارند تا رزق و روزی خود را از درون پسماندها و دورریزهای زندگی دیگران پیدا کنند؛ موضوعی که پرداختن به آن امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.
به گزارش مرور نیوز به نقل از خبرگزاری موج، فرقی ندارد نام و نشانان چه باشد؛ حسین، رضا، بهرام، و یا هر اسمی دیگر زیرا همه چیز با پیشه زباله‌گردی برایشان رنگ می‌بازد و به آنها هویت می‌دهد و نامشان با خط زندگیشان هم مسیر و تلخ و سیاه می‌شود. محال است در محله و خیابان زندگیمان کودکی را نبینیم که تا کمر در سطل زباله خم نشده باشد و به دنبال زباله‌های بازیافتی نگردد، کودکان و نوجوانانی که با جثه‌های نحیفشان گونی‌های بزرگ و کثیف را از یک طرف خیابان به طرف دیگر می‌کشند.
موضوعی که مسئولان و کارشناسان حوزه‌های مختلف درباره لزوم سامان دهی این وضعیت راهکار ارائه می‌دهند و این موضوع را آسیبی بزرگ هم برای کودکان و هم تهیدیدی برای سلامت جامعه می‌دانند. به اعتقاد آنها یکی از راهکارهای رفع این معضل، برچیده شدن بساط پر سود ذی‌نفعان جمع‌آوری «طلای کثیف» است. اما با همه این تفاسیر تا کنون هیچ اقدامی جدی در اینباره انجام نشده و همچنان زباله‌گردها زباله‌های بازیافتی را در قلمرو مشخص شده خود جمع‌آوری می‌کنند و در یک سیستم منظم اما غیررسمی برای کسب روزی می‌فروشند و به نوعی شغل آنها زباله گردی شده است.
با توجه به حضور اتباع غیرقانونی، موقعیت و فعالیت پنهانی گاراژها و گود‌های زباله‌گردی و غیره درباره تعداد و آمار زباله گردها آمار درستی وجود ندارد. اما آنطور که شهرداری تهران در گزارشی که در سال ۹۹ منتشر کرد تعداد افراد زباله‌گرد در کشور بالغ بر ۱۴ هزار نفر عنوان کرد که حدود چهار هزار و ۷۰۰ نفر نفر از این افراد که غالباً کودکان زباله‌گرد در شهر تهران هستند. در این آمار به حضور ۹۰درصدی مهاجران غیرقانونی در میان جمعیت زباله‌گردان اشاره شده است.
شهرداری تهران متولی نظارات بر پیمانکاران بازیافت
پاییز سال 98 بود که سازمان بهزیستی تصمیم گرفت تا با همکاری وزارت کشور مرحله دوم ساماندهی کودکان کار را کلید بزند. در همان زمان «حبیب الله مسعودی فرید» معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی با بیان اینکه در این مرحله زباله‌گردی کودکان ممنوع شده، اعلام کرد: «پیمانکاران شهرداری موظف به اجرای این قانون شدند و نباید از کودکان برای این کار استفاده کنند.»
همچنین شهرداری تهران، برای انجام مسئولیت قانونی خود و با تشدید نظارت بر پیمانکاران بازیافت، از به‌کارگیری کودکان در این بخش جلوگیری می‌کند. چنانچه شهرداران مناطق مسئول برخورد با پیمانکارانی هستند که کودکان را برای جمع‌آوری زباله به‌کار می‌گیرند. همچنین شهرداری تهران از شهروندان خواسته است در صورت مشاهده تخلف، با شماره ۱۳۷ تماس بگیرند.
همانطور که اشاره شد، بیشتر کودکان زباله‌گرد از اتباع بیگانه هستند که به‌صورت خانوادگی در گاراژهای و جاهای پرت و حاشیه‌ای تهران سکونت دارند. به طوری که این کودکان در طول روز در سطح شهر پخش شده و پس از جمع‌آوری زباله‌های خشک، آنها را به‌وسیله خودروهای سرپوشیده به گاراژها انتقال می‌دهند.
زباله گردی آسیبی عمیق بر روح و جسم کودکان
در همین ارتباط «فاطمه قاسم‌زاده» روانشناس و رئیس هیأت مدیره شبکه یاری کودکان کار و خیابان، به خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج می‌گوید: زباله‌گردی از بعد جسمی و روانی برای کودکان و نوجوانان بسیار آسیب‌رسان است زیرا کودک نوعی احساس حقارت می کند. همچنین باعث بروز بسیاری از بیماری های جسمی نیز می‌شود.
به گفته این روانشناس، زباله‌گردی یک بخش رسمی با حدود 15 پیمانکار است که صورت رسمی قرارداد می‌بندند و کار را انجام می‌دهند. البته در اساسنامه خود قبول کرده‌اند که کودکان را به کار نمی‌گیرد. اما باید گفت بخش بزرگی از زباله‌گردی به صورت غیررسمی در سطح شهر انجام می‌شود که آمار دقیقی از آن وجود ندارد. در هر صورت بیش از چهار هزار کودک زباله گرد در تهران وجود دارد. البته ناگفته نماند گاهی هم مشاهده می‌شود که پیمانکار ملزم شده با کودکان قرارداد نبندند اما هیچ تضمیمی وجود ندارد که به صورت دیگر از این کودکان استفاده نشود.
لزوم یک حکمرانی درست و مسئولیت پذیر در جهت ساماندهی کودکان کار
قاسم‌زاده، با بیان اینکه قانون وضع شده باید به درستی اجرا شود، گفت: در موضوع ساماندهی کودکان زباله گرد باید یک حکمرانی درست و مسئولیت پذیر وجود داشته باشد تا ضمن وضع قانون آن را اجرا و نظارت دقیق داشته باشد.
وی در ادامه بیان داشت: تغییر کار کودکان شاید راهکاری درست در این زمینه باشد که البته اجرای آن در کشور به طور قطع با مشکلاتی همراه خواهد بود. دولت و شهرداری می‌تواند برخی از کارها را پیشنهاد کند. بنابراین شهرداری و سازمان‌های دولتی امکاناتی دارند که می‌توانند کار پیشنهاد دهند. همچنین سازمان‌های غیردولتی نیز می‌توانند مؤثر باشند. به هر حال برای حذف چنین کارهایی مانند زباله‌گردی تغییر کار کودک نیز می‌تواند یک راه‌حل کوتاه‌مدت و مؤثر باشد. بخش خصوصی نیز با ارائه راهکارهایی می تواند بیشترین کمک را در این بخش داشته باشد که آسیب‌های آن از زباله‌گردی برای کودکان و نوجوانان بسیار کمتر است.
سودهای کلان نصیب مافیای زباله
سودی که نصیب مافیای زباله می‌شود رقمی است که شاید با شنیدن آن حیرت زده شویم؛ آنجاست که متوجه می‌شویم چرا نمی شود به راحتی با مافیای زباله برخورد کرد و روز به روز شاهد افزایش زباله‌گردها در سطح شهر هستیم. به گفته یکی از اعضای سابق شورای شهر تهران این رقم برای زباله‌های تهران که روزانه حدود 9 هزار تن است رقمی برابر با 20 میلیارد تومان در هر روز که رقم سالانه آن به هفت هزار میلیارد تومان می‌رسد؛ رقمی غیرقابل وصف تنها برای طلای کثیف! اما این تنها پایان ماجرا نیست و آنجاست که می‌بینیم که سهم شهرداری‌ها از این میزان سود به قدری کم است که شهرداری‌ها از راه‌های دیگر برای مدیریت پسماند بودجه پرداخت می‌کنند.
