طرح جدید عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی برای باران مصنوعی

به گزارش مرور نیوز، در ماده 19 این قانون که در تاریخ 27 تیرماه 1347 به تصویب رسید وزارت آب و برق وقت مکلف شد از طرق مختلف از جمله مهار کردن سیلاب‌ها و ذخیره کردن آب رودخانه‌ها در مخازن سطحی و زیرزمینی، تنظیم و توزیع آب با ایجاد شبکه‌های آبیاری و لوله‌کشی، استخراج و استفاده مفید از آب‌های زیرزمینی و معدنی و ... آب مورد نیاز کشور را تأمین کند که بارورسازی ابرها نیز یکی از راه‌های مطرح شده در این قانون بود.

شش سال پس از تصویب این قانون بارور کردن ابرها در ایران برای نخستین بار با همکاری یک شرکت کانادایی در حوضه آبریز سد کرج و جاجرود به اجرا درآمد که عملیات آن تا سال 57 نیز ادامه داشت.

پس از انقلاب این طرح متوقف و با وقوع جنگ تحمیلی از اولویت خارج شد اما با پایان جنگ، بارور کردن ابرها بین سال‌های 68 تا 74 به صورت پراکنده صورت گرفت تا در نهایت با دستور رئیس‌جمهور وقت و ابلاغ وزارت نیرو در بهمن‌ماه سال 75 «مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها» در یزد تأسیس و از سال 76 کار خود را به صورت رسمی آغاز کرد تا این طرح به‌صورت جدی‌تری در کشور دنبال شود.

پس از این مرکز در سال 77 قراردادی را با رصدخانه مرکزی آب و هواشناسی روسیه به امضا رساند که طی آن چهار پروژه باروری ابرها در مناطق مرکزی و یک پروژه در استان گیلان به اجرا در آمد هم‌چنین ایران موفق به خرید سه دستگاه رادار هواشناسی و دو فروند هواپیمای مخصوص از این کشور شد.

علاوه‌بر این فرآیند انتقال تکنولوژی و آموزش پرسنل ایرانی نیز در دستور کار قرار گرفت که تا پایان سال 86 ادامه داشت و آغاز سال 87 با آموزش کامل پرسنل ایرانی برای انجام پروژه‌های بارورسازی ابرها مصادف بود.

طی همین فرآیند این مرکز نخستین پروژه مستقل و تمام ایرانی خود را در سال 1387 در استان گیلان انجام داد که با افزایش 10 درصدی میزان بارش در آن منطقه همراه بود. پس از آن این طرح در همان سال و در استان‌های یزد، کرمان، فارس، اصفهان، قم و مرکزی نیز به اجرا در آمد.

در سال‌های بعد این مرکز با درخواست مکرر بسیاری از استان‌های کشور برای بارور کردن ابرها روبرو شد اما به‌علت عدم استقرار رادارهای هواشناسی فعال در بسیاری از نقاط کشور و مهم‌تر از همه کمبود هواپیماهای باروری امکان انجام این پروژه در بسیاری از مناطق به وجود نیامد و فقط در برخی از مناطق کشور اجرا شد.

حال با توجه به سابقه 70 ساله باروری ابرها در جهان و بیش از 40 ساله در ایران آن هم با استفاده از مواد شیمیایی هم‌چون یدید نقره، یکی از پژوهشگران کشور مدعی است که روشی نوین را برای بارورسازی ابرها ابداع کرده است که در آن از ذرات موجود در خاک‌های خاص برای ایجاد هسته تشکیل‌دهنده قطرات باران و یا همان بارورسازی ابرها استفاده می‌شود.

این پژوهشگر به جمع‌آوری و آنالیز 170 نمونه خاک پس از شش سال پژوهش و انجام بیش از 50 پرواز تحقیقاتی اشاره می‌کند و از اجرای موفق این طرح در کشورهای سنگال و ترکیه می‌گوید و مشکلات مالی را یکی از بزرگترین موانع به سرانجام رسیدن طرح بارورسازی ابرها با استفاده از ریزگردها در ایران عنوان می‌کند.

وی فواید اجرای این طرح را علاوه‌بر حذف تبعات زیست محیطی بارورسازی ابرها با استفاده از یدیدنقره و بهره‌مندی منابع آبی کشور از بارش‌ها، کاهش آلودگی هوا نیز عنوان می‌کند که در سال‌های اخیر گریبان بسیاری از کلانشهرها و حتی شهرهای کوچک‌تر ما را گرفته است.

«رامین عزتی»، عضو هیئت علمی دانشکده علوم زیستی دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: در سال‌های اخیر دمای کره زمین به‌علت فعالیت انسانی و گرمایش جهانی افزایش یافته و همین بالا رفتن دمای کره زمین باعث کاهش اختلاف فشار در سطح زمین شده است.

عزتی ادامه داد: برای ایجاد جریان باد و در نتیجه حرکت توده‌های مرطوب باران‌زا وجود اختلاف فشار یک امر ضروری است و با توجه به کاهش اختلاف فشار جریان باد برای حرکت توده‌های مرطوب ایجاد نمی‌شود.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم زیستی دانشگاه خوارزمی خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر در کلان‌شهرهایی مانند کرج و تهران بارش سنگین برف را کمتر شاهد بوده‌ایم که علت آن همین موضوع است.

عزتی گرمای کاذب ناشی از فعالیت کارخانجات و ماشین‌آلات را یکی از عوامل کاهش اختلاف فشار دانست و گفت: این وضعیت باعث محرومیت کشور از نزولات اتمسفری شده است.

وی با اشاره به طرح مطالعاتی ایجاد باران مصنوعی و در نتیجه کاهش آلودگی هوا خاطرنشان کرد: بارور کردن ابرها به‌وسیله موادی هم‌چون یدید نقره انجام می‌شود که علاوه‌بر قیمت بالا، شیمیایی و دارای پیامدهای زیست محیطی است از همین‌رو در این طرح اساس کار بر روی استفاده از ریزگردها برای بارور کردن ابرها بنا نهاده شده است.

این استاد دانشگاه خوارزمی اضافه کرد: زمانی که ابرهای باران‌زا از طریق ریزگردها بارور شوند و بارش شروع شود آلودگی هوا نیز کاهش خواهد یافت و ریزگردهای استفاده شده به‌منظور بارورسازی نیز می‌تواند به‌عنوان ماده غذایی وارد خاک شده و حاصلخیزی زمین‌ها را افزایش دهد.

وی افزود: این طرح به‌طور مشترک توسط دانشگاه خوارزمی و دانشگاه تربیت مدرس در حال انجام است اما متأسفانه به‌علت کمبود بودجه با معضلاتی مواجه شده است.

عزتی از مطالعات مختلفی هم‌چون تأثیر آلودگی بر روی بدن انسان با شبیه‌سازی بر روی کبد، کلیه، شش و سیستم تنفسی موش‌های آزمایشگاهی گفت و خاطرنشان کرد: این تأثیر بر روی گیاهان نیز بررسی شده و بیش از 21 پایان‌نامه کارشناسی ارشد به‌طور جدی بر روی این موضوع در حال انجام است.

این استاد دانشگاه خوارزمی تصریح کرد: در این طرح حتی ابعاد حقوقی و قضایی تأثیرات آلودگی نیز مورد بررسی قرار گرفته است به طوری که نسبت میان آلودگی هوا و افزایش جرم در روزهای آلوده مورد بررسی قرار گرفته است.

وی در پاسخ به این‌که آیا طرح بارورسازی ابرها با استفاده از ریزگرد تاکنون تجربه موفقی را به‌دنبال داشته است یا خیر گفت: بنده این طرح را در کشور سنگال به انجام رساندم که با موفقیت همراه بود علاوه‌بر آن این طرح در کشور ترکیه و به سفارش شهرداری آنکارا نیز انجام شده است.

عزتی افزود: در هر حال این طرح در بسیاری از کشورهای جهان با موفقیت انجام شده است و می‌تواند دستاوردهای زیست محیطی خوبی به‌دنبال داشته باشد.

وی در خصوص هزینه‌ها و تجهیزات مورد نیاز این طرح گفت: در گام اول برای اجرای این طرح به یک هواپیمای تحقیقاتی نیاز داریم که خوشبختانه این هواپیما در کشور موجود است.

این عضو هیئت علمی دانشکده علوم زیستی دانشگاه خوارزمی ادامه داد: علاوه‌بر این به یک اکیپ 12 نفره از متخصصین هواشناسی، ابرشناسی، زمین‌شناسی و کارشناس آلودگی نیاز است تا مسائلی چون قطر ابرهای مناسب، حرکت ابرها، ترکیبات خاک مورد استفاده برای بارورسازی ابرها و ... مورد بررسی قرار گیرد.

عزتی اضافه کرد: در مجموع برای شروع این طرح به پنج میلیارد تومان اعتبار نیاز است که البته با ادامه طرح هزینه آن کمتر خواهد شد.

وی با بیان این‌که ریزگردهایی که برای بارورسازی ابرهای مناسب مورد استفاده قرار می‌گیرد دارای ویژگی خاصی است که در چند نقطه خاص از کشور یافت می‌شود، یادآور شد: هم‌اکنون بارورسازی به روش شیمیایی و از طریق یدید نقره انجام می‌شود اما در این طرح به‌صورت کاملاً طبیعی و با استفاده از مواد آلی و معدنی که در خاک یافت می‌شود بارورسازی ابرها انجام و در نتیجه باعث بارش و کاهش آلودگی هوا خواهد شد.

عزتی ادامه داد: ناراحتی بنده از این است که به‌عنوان یک ایرانی این طرح را بنیانگذاری کرده و کشورهایی نیز از آن بهره‌مند شده‌اند اما به‌علت مشکلات موجود در کشور خودمان این طرح هنوز اجرا نشده است.

این استاد دانشگاه خوارزمی در خصوص موضع مسئولان نسبت به این طرح گفت: اگرچه کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی بر روی این مسأله حساس بوده و سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز نسبت به اجرای آن تمایل نشان داده است اما در هر حال مشکلات بودجه‌ای که در کشور وجود دارد مانع از پیشبرد طرح است.

وی ادامه داد: بنده می‌توانم این قول را بدهم که اگر یک هواپیمای تحقیقاتی و یک اکیپ از متخصصان مورد نیاز در اختیار این طرح گذاشته شود آن را به اجرا در خواهم آورد تا کشور از مزایای آن بهره‌مند شود.

عزتی خاطرنشان کرد: هم‌اکنون بیش از 170 نمونه خاک که از نقاط مختلف کشور جمع‌آوری شده است در آزمایشگاه دانشگاه خوارزمی آنالیز شده و پتانسیل‌های آن برای اجرای این طرح مورد بررسی قرار گرفته است و از این نظر اطمینان وجود دارد که با استفاده از خاک‌های موجود می‌توان این طرح را به انجام رساند.

این استاد دانشگاه خوارزمی افزود: علاوه‌بر این متخصصان زیادی نیز در کشور و به خصوص استان البرز حضور دارند که می‌توانند در اجرای این طرح به کار گرفته شوند.

وی از نیاز جهان به اجرای چنین طرح‌هایی گفت و خاطرنشان کرد: در صورت حمایت از این طرح و اجرای آن در کشور می‌توان آن را به دیگر کشورهای نیازمند نیز صادر و برای کشور ارزآوری کرد.

عزتی گفت: بنده از شش سال گذشته تاکنون بر روی این طرح در حال فعالیت هستم و 56 پرواز تحقیقاتی در این خصوص داشته‌ام بنابراین می‌توانم قول بدهم که در صورت حمایت این طرح برای کشور مفید خواهد بود.

وی با بیان این‌که لازم است یک نهاد همچون سازمان حفاظت محیط زیست، مجلس شورای اسلامی و یا نهاد ریاست جمهوری حمایت از این طرح را بر عهده بگیرد، یادآور شد: اگر امکان حمایت مالی نیز وجود ندارد حتی با در اختیار گذاشتن هواپیما و نیروی متخصص می‌توان این کار را انجام داد.