کربن سیاه علاوه بر مشکلات و عوارضی که بر روی سلامت انسان ایجاد می‌کند، با جذب نور خورشید موجب گرم شدن اتمسفر زمین می‌شود.
به گزارش مرور نیوز، وحید حسینی مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این باره گفت: در شهر تهران مانند بیشتر شهرهای بزرگ کشور، ذرات معلق با قطر کمتر از۲٫۵ میکرون مهمترین آلاینده هوا به شمار می‌رود و در اکثر قریب به اتفاق روزهای آلوده، آلاینده شاخص هوای شهر بوده است. ذرات معلق موجود در هوا شامل عناصر و ترکیبات مختلفی با منابع بسیار متنوع است و در این میان «کربن سیاه» یکی از اجزای بسیار خطرناک و در عین حال بسیار ریز این آلاینده است که با توجه به تحقیقات به‌عمل آمده، احتمال بروز سرطان را افزاش می‌دهد. کربن سیاه علاوه بر مشکلات و عوارضی که بر روی سلامت انسان ایجاد می‌کند، با جذب نور خورشید موجب گرم شدن اتمسفر زمین می‌شود. بر اساس برآوردهای صورت گرفته می‌توان با اقدامات کاهش انتشار کربن سیاه در جو، مانع از ۶۴۰هزار تا ۴٫۹میلیون مورد مرگ زودرس سالانه در کره زمین شد.
آنگونه که این استاد دانشگاه صنعتی شریف گفته، کربن سیاه یکی از اجزا اصلی ذرات معلق در هوا است که فرایندهای طبیعی و برخی از فعالیت‌های انسانی عامل انتشار آن هستند. هر چه فرایند احتراق کامل‌تر باشد، میزان انتشار کربن سیاه کمتر است و فعالیت‌هایی که منجر به احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی، سوخت‌های زیستی و زیست توده‌ها می‌شود مثل نحوه کار کردن موتورهای دیزلی، اجاق‌های آشپزی، سوزاندن چوب و آتش‌سوزی جنگل‌ها، موجب انتشار بیشتر این آلاینده می‌شوند.
به گفته وحید حسینی، جدیدترین تحقیق منتشرشده در خصوص آلودگی هوا نشان می‌دهد که کربن سیاه یا دوده تأثیر بسزایی در کاهش کلسترول مفید خون و ابتلای افراد به بیماری‌های قلبی و عروقی دارد. در این مطالعه که اردیبهشت ماه ۱۳۹۶، درمجله‌ای متعلق به انجمن قلب آمریکا به چاپ رسیده است، نتایج تحقیق در گروه آماری بزرگی از افراد با نژادهای مختلف در ۶ شهر بزرگ آمریکا نشان می‌دهد افرادی که در معرض آلودگی هوای ناشی از ترافیک شامل ذرات ریز و کربن سیاه یا دوده هستند، دچار کاهش معنادار سطح کلسترول مفید خون شده و ریسک ابتلای آنها به بیماری‌های قلبی شامل گرفتگی عروق به شدت افزایش می‌یابد.
استاد دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف، خاطرنشان کرد: اهمیت مقاله جدید منتشرشده از این روست که از طرفی ارتباط بین کربن سیاه و بیماری‌های قلبی و سکته‌های ناگهانی رخ داده در شهر تهران را نشان می‌دهد و از سوی دیگر نشان می‌دهد تلاش شرکت کنترل کیفیت هوا برای معرفی و اطلاعرسانی در خصوص این آلاینده خطرناک بسیار بااهمیت بوده است. علاوه بر آن، به همین منظور برای اولین بار در کشور شبکه پایش کربن سیاه یا دوده با دستگاه‌های بر خط در شهر تهران در سال ۱۳۹۶ راه‌اندازی می‌شود تا در ۶ نقطه منتخب شهر، اندازه‌گیری کربن سیاه انجام شود. اهمیت این اندازه‌گیری می‌تواند نشان‌دهنده وخامت وضعیت غلظت آلاینده کربن سیاه در تهران بوده و تلاش‌های انجام‌شده در جهت حذف این آلاینده را ارزیابی کند.
«گریفیث بل» از دانشگاه واشینگتن و همکارانش داده‌های ۶۶۵۴فرد بالغ را بررسی کردند و با استفاه از داده‌های کمپین‌های نظارتی کوهورت، اثرات سوء ناشی از قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا را در هر یک از شرکت‌کنندگان تخمین زدند. آنها همچنین سطح کل کلسترول خوب و نیز تعداد ذرات(HDL) را در هر یک از شرکت‌کنندگان بررسی کردند. کلسترول HDL معروف به کلسترول خوب است زیرا به حذف لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یا کلسترول بد کمک می‌کند. کلسترول از چربی ساخته می‌شود و در خون و تمامی سلول‌های بدن وجود دارد؛ تفاوت کلسترول با سایر چربی‌های موجود در خون این است که در خون حل نمی‌شود. این ماده توسط لیپوپروتئین‌ها بین سلول‌ها جابه‌جا می‌شود. لیپوپروتئین‌های با چگالی کم یا LDL از انواع بد کلسترول به شمار می‌روند. در مقابل، لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا یا HDL به عنوان کلسترول خوب شناخته شده‌اند. بل و تیم تحقیق دریافتند افرادی که در میانگین ۳ ماهه بیش از دیگران در معرض ذرات معلق قرار داشتند، تعداد ذرات HDL کمتری داشتند.
بر اساس این مطالعه، افرادی که در بیش از یک دوره یک ساله بیشتر از دیگران در معرض کربن سیاه قرار داشتند، بطور قابل توجهی سطح کلسترول HDL کمتری داشتند. محققان با بیان این که قرارگرفتن در معرض آلودگی هوا باعث کاهش کلسترول خوب در مردان و زنان می‌شود، متذکر شدند که در عین حال این تأثیر روی زنان بیشتر است. به اعتقاد پژوهشگران، پایین بودن میزان کلسترول خوب به علاوه قرارگرفتن در معرض آلودگی شدید هوا می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی و عروقی شود.
آنگونه که نتایج سیاهه انتشار مطالعه‌شده توسط شرکت کنترل کیفیت هوا نشان می‌دهد، آلودگی هوای تهران به صورت قابل توجهی ناشی از منابع متحرک است. میزان کل تولید آلاینده ذرات معلق در سال ۱۳۹۲ در شهر تهران، ۶/۸ هزار تن بوده است که از این میزان ۶ هزار تن معادل ۲/۷۰ درصد سهم منابع متحرک بوده است. گرچه از نظر وزنی این آلاینده کمتر از سایر آلاینده‌ها است ولی اثرات مخرب بیشتری بر سلامتی انسان و محیط‌زیست دارد.
وحید حسینی در این باره گفت: از ترکیب گازوییل و هوا در سوخت دیزل، بیش از ۲۰۰ماده سمّی تولید می‌شود که از بین آنها، ترکیبات اکسید نیتروژن، کربن و ذرات آلی فرّار، خطرناک‌تر هستند. در این میان، کربن سیاه یا دوده که ناشی از احتراق ناقص خودرویی است و عمدتاً از موتورسیکلت‌های کاربراتوری (تعداد یک میلیون دستگاه در حال تردد در تهران شناسایی شده است)، خودروهای فرسوده و دچار روغن‌سوزی و همه خودروهای دیزلی تولید می‌شوند حدود ۱۰درصد جرم ذرات معلق با قطر کمتر از ۵/۲ میکرون PM۲٫۵ تهران را شامل می‌شوند.
به گفته حسینی، شرکت کنترل کیفیت هوا در ۳سال اخیر تلاش زیادی برای معرفی این آلاینده خطرناک انجام داده است. آنالیز شیمیایی ذرات معلق تهران سهم زیادی را به این آلاینده خطرناک نسبت داده است. پروژه‌های موتورسیکلت برقی تهران، منطقه کاهش و نصب فیلتر حذف دوده روی اتوبوس‌های شهرداری تهران همگی برای مقابله و کاهش انتشار آلاینده کربن سیاه، طراحی و اجرا شده‌اند. همچنین در کارگاه بین‌المللی راهکارهای حذف دوده از خودروهای دیزل و بنزینی که در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد و مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت، اهمیت و نیاز کاهش این آلاینده خطرناک توسط متخصصان بین‌المللی گوشزد شد.
