مسجدی در ایران که محصول پرهیختگی نیست/ آیا جامعه بی‌فرهنگ داریم؟

به گزارش مرور نیوز، سید محمد بهشتی در دومین هم اندیشی موزه داران، امنای اموال و حفاظت گران مجموعه‌های موزه ای با ابراز خرسندی از تداوم برنامه موزه‌های سبز و آغاز این برنامه با یاد دکتر شیرازی اظهار داشت: بعد از 10 سال ما هنوز داغ دار از دست دادن وی هستیم.

وی با اشاره به دو اصطلاح پرهیختگی و فرهیختگی در فارسی که اولی از ریشه پرهیختن و دومی از ریشه فرهیختن است، گفت: این دو اصطلاح علاوه بر شباهت ظاهری نسبتی هم دارند؛ هر دو صورت‌هایی از تربیت هستند یعنی یک صورت از تربیت فرهیختن و صورتی دیگر از تربیت پرهیختن است.

بهشتی، پرهیختن را پرهیز کردن یعنی آنچه امروزه ما آن را با تقوا (پرهیز کردن از خطا ) می‌شناسیم معنا کرد.

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار داشت: از مقوله فرهنگ که ما در میراث فرهنگی بسیار با آن سرو کار داریم تعاریف زیادی شده است ولی به عقیده من فرهنگ عبارت از دانایی حاصل از تعامل تاریخی انسان با محیط است.

وی فرهنگ را از جنس دانایی دانست و افزود: و برهمین اساس است که سعدی می‌گوید آنکه فرهنگ نه ورزد چه ارزد در واقع می‌توان گفت هرکس دانایی نه ورزد چه ارزد.

بی بهره بودن برخی جوامع از فرهنگ

بهشتی اظهار داشت: از سوی دیگر جامعه ای را نمی‌توان یافت که بی‌فرهنگ باشد و همه جوامع برخوردار از فرهنگ هستند زیرا که همه جوامع با محیط شان تعامل داشته و سعی کرده اند ضمن حل و فصل معماهای محیط خود ادامه بقا داده و شرایط حداکثری زیست را ایجاد کنند.

وی گفت: پس جامعه بی فرهنگ وجود ندارد و همه جوامع از فرهنگ برخوردار هستند، البته می‌توان جوامعی را هم یافت که از فرهنگ بی بهره هستند.

به گفته وی، برخورداری موکول به تربیت است یعنی جامعه ای که تحت تربیت قرار گیرد می‌تواند از فرهنگ و دانایی بهره مند شود.

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، افزود: این بهره مندی ناشی از تربیت، اگر که در صورت پرهیختن باشد شامل حال همه می‌شود و اگر تمامی اهل یک جامعه در مسیر پرهیختن تربیت شوند از فرهنگ بهره مند می‌شوند.

به گفته بهشتی، فرهیختن برای این است که بتواند به آن دانایی و فرهنگ اضافه کند و به عنوان یک نسل آجری روی آجر بگذارد زیرا که این نسل هم با محیط تعامل کرده و دانایی کسب کرده و این موکول به فرهیختن است و مشکلش با پرهیختن حل نمی‌شود.

بهشتی تصریح کرد: پرهیختن امری همگانی است اما فرهیختن همگانی نیست.

بهشتی درباره ربط موضوع های مطرح شده به موزه سبز اظهار داشت: فعالان در این عرصه با آثاری سرو کار دارند که محصول فرهیختن است و اگر بخواهند وظایفشان را درست انجام دهند باید در مسیر پرهیختن قرار گیرند.

پرهیختن یعنی آموزش ادب حضور

او پرهیختن را آموزش ادب حضور در محضر چیزی دانست و افزود: درست همان چیزی که خانواده‌ها به بچه‌ها می‌آموزند و با امرو نهی همراه است که در صورت تداوم به تدریج ملکه ذهن شخص می‌شود.

به گفته وی فردی که در مسیر پرهیختن تربیت شده است هنگام قرار گرفتن در یک موقعیت می‌تواند مناسبات خود با دیگران را به گونه ای تنظیم کند که بدون آزرده خاطر کردن آنها در یک موقعیت مناسب قرار گیرد.

بهشتی اظهار داشت: ما همین نسبت را با اشیا و آثار داریم یعنی باید درک کنیم که برای مصون ماندن این آثار از تهدیدات، چه کارهایی را انجام دهیم یا از انجام آنها خودداری کنیم که البته همه می‌توانند بیاموزند، همانگونه که همه می‌توانند د رمسیر پرهیختن پرهیزگار و پرهیخته شده و یا به عبارتی از فرهنگ بهره مند شوند.

وی گفت: فرهیختگی سخت و گرانقیمت و البته محصولش ارزشمند است، وقتی به ادبیات می‌نگریم می‌بینیم بخش قابل توجهی از آن به همین موضوع تعلق گرفته و استعاره های زیادی در آن وجود دارد.

به اعتقاد بهشتی، فرهیختن یعنی گوهری را از قوه به فعل در آوردن که البته هر کسی شاید صاحب همچین گوهری نباشد.

به گفته وی در گلستان سعدی آنجا که می‌گوید باید گوهری باشد که آن را اعتلا بخشیم موضوع فرهیختن خودنمایی می‌کند.

فرهیختن شامل حال همه نمی‌شود

وی گفت: پرهیختن شامل حال همه ولی فرهیختن شامل حال بعضی می شود همان افرادی که تمدن ساز بودند و آنچه که در هر دوران انجام داده اند باقی مانده و بقیه همه چیز را به زباله تبدیل کردند درست مانند تمام محصولات کشاورزی که از زمان آدم کاشت و برداشت و مصرف شده و چیزی نمانده است اما آنچه تاکنون ماندگار بوده محصول فرهیختگی است.

وی برای نمونه گفت: مسجد شیخ لطف الله محصول پرهیختگی نیست و با آن نمی‌توان چنین مسجدی را پدید آورد. بدیهی است که بسیاری از مواردی را که موضوع حفاظت شما هست هم نمی‌توان با پرهیختگی بوجود آورد.

بهشتی تصریح کرد: محصول فرهیختگی بسیار ارزشمند است و شما که وظیفه حفاظت را بر عهده دارید با محصولات فرهیختگی سرو کار دارید، محصولات فرهیختگی و اصولا فرهیختگان فقط در محیطی آسوده خاطر هستند و حفظ می‌شوند که در آن محیط پرهیختگی حاکم بوده و غلبه داشته و تنظیم امور دست پرهیختگی باشد و ادب را به جا بیاورند.

وی افزود: البته شرایط تربیت در فرهیختن دارای ویژگی‌های خاص و متفاوت خودش است و اینگونه نیست که برخی افراد بی‌استعداد آنها را فراگیرند، بدیهی است که فراگیری آن از روی کتاب نیز میسر نیست.

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، با اشاره به رابطه استاد و شاگرد در عرصه‌های مختلف میراث فرهنگی که به فرهیختگی بر می‌گردد، تصریح کرد: در این رابطه شاگرد تنها پرهیختن و سواد از استاد نمی‌آموزد بلکه تحت تربیتی از جنس فرهیختن قرار می‌گیرد و استاد این امکان را به او می‌دهد که خودش استاد شود و محصولی را تولید کند تا ماندگار شده و گوهری شود که روزگاری بالقوه بوده و توسط او بالفعل شده است، از این جهت اهمیت کار ما آشکار می‌شود.

وی گفت: پرهیختن دائمی است و در طول زندگی باید این پرهیختن در وجودمان غلبه داشته باشد به همین دلیل این کیفیت از تربیت از سر سفره پدر و مادر شروع شده و تا لحظه مرگ ادامه دارد.

بهشتی تصریح کرد: اینگونه نیست که این تربیت‌ها در یک بزنگاه‌هایی انجام شود بلکه باید در طول زندگی تداوم داشته باشد به گونه ای که به ملکه ذهن تبدیل شود.

وی با نتیجه گیری از سخنانش گفت: پروژه ای که دوستان تلاش می‌کنند با عنوان موزه سبز به اجر در آورند از جنس پرهیختن است که باید دائمی شود.

بهشتی عنوان کرد: زمانی که یک شی موزه ای هنوز آسیبی ندیده و در شرایط بحرانی قرار نگرفته کار ما تعطیل نیست یعنی اینقدر باید این امر را تمرین کنیم تا ملکه ذهنمان شود و اگر روزی انجام ندادیم نگران شویم، بدیهی است که اگر این اتفاق افتاد موفق خواهیم بود و در غیراینصورت نه.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به این نکته که موزه داران و حفاظت گران با محصولات فرهیختگی سرو کار دارند بر ضرورت توجه به اشیای موزه ای پیش از آسیب دیدن و در شرایط بحرانی قرار گرفتن تأکید کرد.