یکی از ساده‌ترین و معمول‌ترین مقدمات ازدواج مراجعه به دفتر ثبت رسمی ازدواج است اما ثبت ازدواج تا چه اندازه الزامی بوده و قانون با کسانی که بدون ثبت رسمی ازدواج می‌کنند چگونه رفتار می‌کند.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری مرور نیوز روزگاری مراسم‌های ازدواج در خانه و صرفاَ با حضور شخصی که خطبه عقد می‌خواند برگزار می‌شد و از ثبت رسمی ازدواج و آن همه امضا در صفحه‌های مختلف دفتری بزرگ،خبری نبود. اما امروز رفتن به دفترخانه ثبت ازدواج یکی از مهمترین و ضروری‌ترین مقدمات ازدواج شده تا جایی که بدون این مرحله ازدواجی واقع نمی‌شود. البته شاید هنوز ازدواج‌هایی باشد که بدون اعلام رسمی انجام شود که با مشکلات بسیاری در آینده نه چندان دور مواجه خواهد شد. قانونگذار هم در مقابل این موضوع سکوت نکرده و برای ازدواج‌هایی که به شیوه رسمی ثبت نمی‌شود مجازات‌هایی در نظر گرفته است.
برابر ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی، نکاح با هر لفظی که صریحاَ دلالت بر قصد ازدواج کند، واقع می‌شود و وقوع آن منوط به هیچ‌گونه تشریفات دیگری نیست. بنابراین ممکن است نکاح بدون تنظیم سند رسمی واقع شود. قانونگذار برای آنکه اثبات نکاح، در شرایط بروز اختلاف، به آسانی امکانپذیر باشد، ثبت نکاح در دفتر رسمی ازدواج را لازم شمرده است. ماده ۱ قانون ازدواج مصوب۱۳۱۶ برای عدم ثبت ازدواج مجازات کیفری درنظر گرفته بود. اما این مجازات طبق نظریه تاریخ ۱۳۵۹/۹/۵شورای نگهبان، غیر شرعی تشخیص داده شد.
با توجه به اهمیت عقد نکاح و آثار مترتب بر آن رعایت تشریفات خاص برای ثبت این عقد ضروری به نظر می رسید. بنابراین ماده ۶۴۵ قانون مجازات اسلامی مصوب خرداد ۱۳۷۵ این اشکال را رفع و برای عدم ثبت ازدواج دائم حبس تعزیری تا یک سال مقرر کرد. این مجازات فقط برای مردی که اقدام به ازدواج دائم کرده مجازات کیفری درنظر گرفته بود و بر خلاف ماده ۱ قانون ازدواج، برای نکاح موقت و همچنین برای عاقد، مجازاتی در نظر نگرفته بود و از این جهت این قانون هم مورد ایراد قرار گرفت.
اما سرانجام قانون جدید حمایت خانواده ۱۳۹۱ ضمن نسخ ماده ۶۴۵ ق.م.ا. برای عدم ثبت ازدواج دائم و عدم ثبت ازدواج موقت در موارد خاص مجازات کیفری تعیین کرده است. برابر این قانون «چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه، به پرداخت جزای نقدی درجه پنج یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می‌شود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است».
جزای نقدی در نظر گرفته شده در قانون فوق، مبلغ بیش از هشتاد میلیون ریال تا یکصد وهشتاد میلیون ریال است و حبس تعزیری درجه هفت حبس از ۹۱ روز تا شش ماه است.
البته قانون جدید حمایت خانواده ثبت نکاح موقت را، برابر ماده ۲۱ فقط در مواردی خاص چون باردار شدن زوجه، توافق طرفین، شرط ضمن عقد الزامی دانسته است. بنابراین در موارد دیگر ثبت نکاح موقت الزامی نیست و عدم ثبت ضمانت اجرای مدنی یا کیفری ندارد و این امر قابل انتقاد به نظر می‌رسد.
بنابراین ثبت نکاح موقت مانند نکاح دائم به طور مطلق الزامی نیست.
