سالگرد سانحه سانچی فرا رسید و به همین مناسبت مکالمات پایانی دیده بانان و افسرهای کشتی سانچی را با هم مرور خواهیم کرد.
به گزارش مرور نیوز، 16 دی ماه 96 روزی تلخ برای مردم ایران به شمار می رود روزی که سانحه سانچی رخ داد و ایران 30 تبعه خود را از دست داد.
مدیرکل امور دریایی سازمان بنادر در 15 اردیبهشت 1397 درباره سانحه سانچی گفت: «علت اصلی سانحه نفتکش سانچی تغییر مسیر کشتی سی. اف کریستال به سمت راست که در 15 دقیقه قبل از سانحه آغاز شده بود و باعث ایجاد موقعیت خطر تصادم شده است و اگر این تغییر مسیر صورت نمی‌گرفت تصادفی رخ نمی‌داد.»
او ادامه می‌دهد: «کشور پاناما به عنوان صاحب پرچم، چین صاحب پرچم کشتی کریستال، بنگلادش به عنوان کشوری که دو تبعه و ایران 30 تبعه خود را در این سانحه از دست داده‌اند، ذی‌النفعان این حادثه تلخ بودند». در این گزارش و در سالگرد این واقعه تلاش می‌شود تا نگاهی دوباره به حادثه ناگوار تصادم کشتی تانکر سانچی با کشتی سی اف کریستال داشته باشیم.
سازمان بنادر و دریانوردی در گزارش جالب توجهی که از «بررسی سانحه تصادم کشتی تانکر سانچی با کشتی فله بر کریستال» در اردیبهشت 1397 ارائه داده است، مسیر پژوهش در این زمینه را هموار کرده است. در این گزارش آمده است که 12 نفر طی 300 ساعت نفر ساعت در خلال 38 نفر روز در محل اصل این گزارش را تهیه کرده‌اند.
گزیده گزارشات لحظه به لحظه
کشتی کریستال در 24 آذر 96 از پاناما به سمت بندر دوت کادان حرکت کرد که حامل 64 هزار تن دانه سویا بوده و قرار بود بر اساس محاسبات 20 دی ماه 96 به مقصد برسد. از سوی دیگر سانچی (سال ساخت 2008) نیز 25 آذر از بندر عسلویه ایران با 111 هزار تن میعانات گازی به سمت کره جنوبی حرکت می‌کند. میعانات گازی محموله‌ای است به شدت آتش‌پذیر که در هنگام اشتعال مواد سمی از آن صادر می‌شود ولی آلایندگی آن در دریا از نفت کمتر است.
قرار بود سانچی 18 دی ماه 96 به مقصد برسد. کشتی سانچی در زمانی که تمام مخازن آن پر باشد، 15 متر در آب فرو رفته که به اندازه یک ساختمان 5 طبقه است. منطقه وقوع سانحه نیز در 250 کیلومتری بندر شانگ‌های در آب‌های چین بود. همچنین کشتی کریستال از قسمت سینه کشتی هم در بخشی که بالای آب بوده و هم در بخشی که پایین آب بوده با سانچی برخورد داشته است.
ساعت 18:45 به وقت محلی چین (16 دی 96) در ساعت 19:51 که سانحه رخ داد، ساعت تعویض شیفت افسر دوم و سوم سانچی بود. بر اساس محاسبات افسر سانچی، تمام کشتی‌های عبوری از پاشنه کشتی عبور می‌کردند. دیده‌بان کشتی کریستال می‌گوید در ساعت 19:31 سانچی را در 7 مایلی خود می‌بیند.
در ساعت 19:32 افسر کشتی کریستال تائید می‌کند که این کشتی از یک و نیم کیلومتری سینه سانچی عبور کرده است.
در ساعت 19:34 افسر اول کشتی کریستال هدایت آن را از 217 درجه به 225 درجه تغییر می‌دهد. افسر اول کریستال می‌گوید علت این کار این بود که کشتی کمی به سمت چپ منحرف شده بود و تصمیم گرفتیم آن را به مسیر اصلی برگردانیم.
در ساعت 19:35 دیدبان سانچی می‌گوید چراغ‌های سبز و قرمز یک کشتی را در زاویه 13 درجه به صورت همزمان می‌بیند. بنابراین 15 دقیقه قبل از تصادف عملا سانچی از مقابل کریستال عبور کرده است.
در 19:36 یک کشتی ماهیگیری محلی به سانچی به صورت نامفهومی هشدار می‌دهد.
در ساعت 19:39 افسر سوم سانچی به دیده‌بان کشتی خود می‌گوید که نیازی نیست به آلارم کشتی ماهیگیری چینی پاسخ داده شود.
کشتی سانچی 275 متر طول و 50 متر عرض دارد و 15 متر در آب قرار گرفته است. هرگونه مانور و تغییر مسیر کشتی 15 دقیقه به طول می‌انجامد.
ساعت 19:40 افسر سوم سانچی به دیده بان این کشتی می‌گوید به کشتی ماهیگیری چینی 5 فلش کوتاه نشان بده که نشانه خطر است.
ساعت 19:41 علامت برای کشتی ماهیگیری زده می‌شود و کشتی ماهیگیری با تغییر مسیر از سمت راست سانچی عبور می‌کند. در این لحظه کشتی کریستال با زاویه 225 درجه در حال عبور است که 8 درجه از زاویه اولیه خود تغییر مسیر داده است.
ساعت 19:42 (8 دقیقه مانده به برخورد) افسر اول کریستال می‌گوید فاصله ما از سانچی 4 دهم مایل شده بود.
افسر سوم سانچی می‌گوید: «اگر من تغییر وضعیت بدهم، کار بدتر می‌شود. باید کشتی‌های کوچک‌تر کاری بکنند. بنابراین سانچی در وضعیتی قرار گرفته است که احساس خطر کرده ولی نمی‌تواند کاری کند.»
ساعت 19:44 افسر اول کشتی کریستال می‌گوید: «من اکوی رادار را ندیده‌ام و فقط علائم موقعیت کشتی‌های اطراف را مشاهده کرده‌ام و فکر کردم این علائم مربوط به کشتی‌های ماهیگیری کوچک است و خودشان تغییر مسیر می‌دهند.»
ساعت 19:45 افسر سوم سانچی مجددا وضعیت را بررسی می‌کند. افسر سوم سانچی به دیده بان خود می‌گوید 5 فلش کوتاه به کریستال نشان بدهد. افسر سوم سانچی به دیده بان می‌گوید: «باید کاری کنی ولی من چه کار می‌توانم بکنم!؟ سمت راست من اشغال است.» (کشتی ماهیگیری چینی در این لحظه در حال عبور از سانچی بوده است)
کشتی کریستال (4 دقیقه به سانحه مانده) در حال تغییر شیفت است. افسر اول، ناوبری را به افسر سوم کریستال تحویل می‌دهد. افسر اول کریستال اطلاعات کافی را به افسر شیفت (افسر سوم) ارائه نمی‌دهد. در همین لحظه کشتی ماهیگیری از پاشنه سانچی عبور می‌کند. علامت 5 فلش کوتاه به کشتی کریستال نشان داده می‌شود. فاصله عبور دو کشتی از یکدیگر صفر است.
ساعت 19:47 افسر سوم کریستال، تازه موقعیت را تحویل گرفته است و هنوز به وضعیت مسلط نشده است.
ساعت 19:48 (2 دقیقه مانده به برخورد)، افسر سوم سانچی با کاپیتان تماس می‌گیرد و اعلام می‌کند: «یک کشتی بزرگ با زاویه صفر در حال عبور از کنار ما است.»
ساعت 19:49 (یک دقیقه مانده به برخورد)، افسر سوم سانچی می‌گوید: «تمام سکان به چپ». کاپیتان سانچی اعلام می‌کند: «تمام سکان به چپ.» افسر سوم کریستال اعلام می‌کند: «کریستال با تمام سکان به سمت راست تغییر مسیر بدهد.» اما تغییر مسیر این دو کشتی بزرگ 10 تا 15 دقیقه طول می‌کشد!
ساعت 19:50 برخورد انجام می‌شود. کاپیتان سانچی دستور فعال‌سازی سیستم هشدار را می‌دهد تا ملوانان و دریانوردان کشتی را ترک کنند. افسر سوم کریستال بالاخره می‌گوید: «سکان تمام به راست.»
ساعت 19:51 سانچی منفجر می‌شود.
ساعت 19:52 انفجارات پی‌در‌پی کل پل فرماندهی را در بر می‌گیرد، به گونه‌ای که ارتفاع شعله آتش 80 متر و درجه حرارت آن 700 درجه بوده است.
ساعت 19:53 کاپیتان سانچی می‌گوید: «آتش، آتش، هیچ کاریش نمی‌شه کرد.» این دقیقه، آخرین دقایقی است که صداها در پل فرماندهی شنیده می‌شود. در این لحظه، آتش روی تانکر سانچی در حال توسعه است و موتور و ژنراتور اصلی سانچی از کار می‌افتد. همچنین در این لحظه است که سیستم هشدار GMDSS نیز از کار می‌افتد.
تحلیل و بررسی یافته‌های سانحه
نکته‌ای مهمی در بند سوم این قسمت عنوان می‌شود. «از آنجایی که کشورها در‌خصوص علت اصلی سانحه به توافق نرسیدند لذا نظریه کشورها به صورت مجزا اعلام می‌گردد.» در بخش علت اصلی سانحه، سه کشور ایران، پاناما و بنگلادش عنوان می‌کنند: «تغییر مسیر کشتی سی اف کریستال به سمت راست که در 15 دقیقه قبل از سانحه آغاز شده بود باعث ایجاد موقعیت خطر تصادف شده است و اگر این تغییر مسیر صورت نمی‌گرفت تصادفی رخ نمی‌داد».
منابع اطلاعات در بررسی سانحه
8 منبع برای بررسی اطلاعات در نظر گرفته شده است.
- گواهینامه‌های کشتی‌ها و خدمه و شرکت‌ها و نقشه‌ها و گزارشات بازرسی و گراف‌های ثبت مسیر کشتی؛
- جعبه سیاه تانکر سانچی و کشتی‌های کریستال و مونگستاد و شمس؛
- هشدارهای اینمارست؛
- گزارش سفر و بارنامه و نقشه بارچینی و خصوصیات بار کشتی‌ها؛
- شیوه‌نامه بازخوانی جعبه سیاه؛
- تصاویر و گزارشات گروه‌های امداد؛
- دو مرحله مصاحبه با خدمه کشتی کریستال؛
- بازدید از کشتی کریستال.
