یکی از زیباترین خاطره‌های سفر به مشهد شنیدن صدای نقاره‌های حرم مطهر امام رضا(ع) است. اغلب ما از سفرهای دوران کودکی این صدا را در خاطر داریم.
به گزارش مرور نیوز، یکی از زیباترین خاطره‌های سفر به مشهد شنیدن صدای نقاره‌های حرم مطهر امام رضا(ع) است. اغلب ما از سفرهای دوران کودکی این صدا را در خاطر داریم. اما تا به حال برایتان پیش آمده به تاریخچه نقاره‌زنی در مشهد فکر کنید و برایتان سوال باشد که اولین بار چه زمانی نقاره‌ها به صدا درآمدند.
اگر علاقه‌مند هستید در مورد تاریخچه نقاره‌زنی در مشهد مقدس اطلاعاتی دقیق داشته باشید پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
معنای نقاره‌خانه چیست؟
نقاره‌زنی نوعی موسیقی مذهبی است که در حال حاضر هر روز در حرم مطهر اما رضا(ع) نواخته می‌شود.بسیاری از تاریخ‌نگاران ادعا می‌کنند در سالیان پیش برای اعلام جنگ هم از صدای نقاره استفاده می‌شد اما طی این سال‌ها به عنوان مراسم مذهبی حرم ماندگار شده است.
بنا بر اسناد و مدارک قدیمی و به جا مانده می‌توانیم ادعا کنیم نقاره نوازی از اواسط قرون اسلامی رواج پیدا کرد، اما از در دوران صفوی به شکل منسجم و دائمی ادامه پیدا کرده است.
فرهنگ معین در تعریف نقاره خانه این طور آورده است که: نقاره‌خانه جای مخصوص بر بالای سردر‌های بلند است که هر صبح و شام در آن‌جا نقاره می‌نواختند. در فرهنگ دهخدا هم در تعریف نقاره‌خانه آمده است: جایی که در آن نوبت می‌نوازند. البته باید به این نکته هم اشاره کنیم که نام دیگر نقاره‌زنی، نوبت نوازی است و در گذشته به کسانی که کار نواختن نقاره را انجام می‌دادند، نوبت‌نواز یا نوبت‌زن گفته می‌شد. حتی نام دیگر نقاره هم نوبت بود.
با این حساب می‌توانیم بگوییم: نقاره‌خانه جایی است که در زمان معینی از روز از سازهای کوبه‌ای و بادی برای نواختن استفاده می‌شود. با رزرو تور مشهد از تهران می‌توانید سفری خاطره‌انگیز را تجربه کنید و در جوار بارگاه امام هشتم صدای نقاره‌زنی را بشنوید.
کاربردهای نقاره زنی از زمان‌های گذشته
در گذشته نوای نقاره‌زنی کاربردهای متعددی داشت. حسن پیرنیا در کتاب تاریخ ایران باستان عنوان می‌کند در عصر ایران باستان از سازهای کوبه‌ای و بادی در جنگ‌ها استفاده می‌شده.
اما در در دوران اسلامی یکی از امتیازات خلفا دایر کردن محلی برای نوبت نوازی بود. زیرا نواختن طبل قبل از مراسم نماز خلیفه یک رسم بود. در دوران قاجار هم این مراسم با نام کرنا خانه بین مردم رایج بود و نقاره‌نوازی به عنوان مراسم تشریفاتی شناخته می‌شد. البته با ورود سازهای اروپایی استقبال از نقاره نوازی کمتر شد.
در حال حاضر در حرم مطهر امام رضا در زمان طلوع و غروب آفتاب، زمان تحویل سال نو و در ایام برگزاری جشن‌ها و اعیاد مذهبی نظیر عید قربان، عید فطر و عید غدیر نقاره‌زن‌ها شروع به نواختن می‌کنند و شما با استفاده از خدمات تورهای گردشگری مانند تور مشهد از تبریز در این ایام به مشهد سفر کرده و از این آیین مذهبی زیبا و تاریخی دیدن فرمایید. یکی دیگر از مواقعی که صدای شادی نقاره‌خانه به گوش زائران می‌رسد، هنگامی است که فردی شفا گرفته و با نقاره‌زنی کرامت امام رضا(ع) به گوش همه می‌رسد.
همچنین یکی دیگر از اوقات به صدا درآمدن نقاره‌زنی، زمان پرده‌برداری از شمایل امام رضا و حضرت علی است که این مراسم به نقاره خوانی سلام مشهور است.
نقاره‌خانه در دوران صفوی
در دوران صفوی نقاره‌زنی فقط در نقاره‌خانه شاه انجام می‌شد و در هر مکان دیگری ممنوع بود. زیرا داشتن نقاره خانه مثل ضرب سکه نشانه‌ی برتری و قدرت داشتن بود و شاه حاضر نبود این قدرت را به کسی دیگر واگذار کند. اما به تدریج این رسم کنار گذاشته شد، نقاره‌خانه توسعه پیدا کرد و والیان دوره شاه عباس هم توانستند برای نواختن نوبت مجوز بگیرند.
نقش تجملی نواختن نقاره در دربار پاشاهان تا زمان قاجار ادامه پیدا کرد. تا اینکه نقاره‌ها در مکان‌ها مذهبی هم نشانه‌ای از اقتدار معنوی به حساب می‌آمد. به همین دلیل در چندین بقعه امام و امامزدگان نقاره‌زنی ادامه پیدا کرد. به طور مثال در حرم امام رضا(ع)، در بقعه سید جلال الدین اشرف و شاه چراغ شیراز نوبت نوازی انجام می‌شد که در حال حاضر فقط در حرم امام امام رضا این آیین تداوم دارد.
آژانس مسافرتی همسفرها انواع تورهای زمینی، هوایی و ریلی به مشهد را با قیمت‌ها و امکانات مختلف برگزار می‌کند. اگر می‌خواهید در این زمینه اطلاعات بیشتری داشته باشید می‌توانید با کارشناسان آژانس مسافرتی همسفرها در تماس باشید.
نقاره زنی در دوران پهلوی
مهم‌ترین اتفاقی که در دوران پهلوی افتاد تعطیلی چند ساله نقاره‌زنی در حرم بود. مطابق اسناد تاریخی به جا مانده از آن دوران تا سال 1314 نوبت‌زنی مرسوم بود، اما تقریباً همزمان با دستور کشف حجاب اجباری به دستور رضا شاه، سنت نقاره‌زنی هم تا سال 1321 ممنوع شد.
با اینکه خیلی از افراد در آن دوران فکر می‌کردند علت تعطیلی نقاره‌خانه تعمیرات ساختمان است اما طولانی شدن مدت زمان توقف فعالیت نقاره‌خانه این گمان را نقض کرد. به هر حال بعد از اشغال مشهد به دست متفقین، مراسم‌ها و آئین‌های مذهبی دوباره از سرگرفته شد و نقاره‌زنی مجدداً هر روز با تشریفات معمول و پوشیدن لباس فرم به صورت روزانه دو مرتبه شروع شد.
تاریخچه ساختمان نقاره‌خانه
نقاره خانه مشهد در دوران قاجار و توسط حاجی قوام الملک ساخته شد. اما به دلیل اینکه در ساخت ساختمان از مصالح ساده‌ای استفاده شده بود، به مرور ساختمان فرسوده شد و نیاز به بازسازی پیدا کرد.
بنای قدیمی ساختمان در سال 1337 تخریب شد و ساختمان دو طبقه‌ی جدیدی برای مراسم نقاره‌زنی احداث شد؛ یک طبقه از آن به انباری برای وسایل نقاره‌زنی اختصاص پیدا کرد و طبقه‌ی دیگر آن مکانی برای استقرار نقاره‌زنان است. این دو طبقه با پلکان آهنی به هم راه دارند. در ساخت نمای بیرونی ساختمان هم از کاشی‌های معرق استفاده شده است که دورتا دور ساختمان را پوشانده است.
جمع بندی
نقاره‌زنی یا نوبت‌نوازی یکی از رسومی قدیمی است که در مرکز پادشاهی و بعدها در جوار بقعه‌های متبرکه انجام می‌شد. این مراسم آئینی و مذهبی که در حال حاضر در حرم مطهر امام رضا(ع) انجام می‌شود با استفاده از سازهای کوبه‌ای و بادی انجام می‌شود و اوقات خاصی از روز یا سال را اعلام می‌کند.
