اراک- خطه مرکزی میزبان تولید صنایع دستی مختلفی از قلمکاری تا گیوه بافی و تفرشی دوزی است و قالی مشهور این خطه که طرح خاص آن مشتریان جهانی دارد، هنوز در نقش و رنگ، منحصربه فرد و چشم نواز است.
به گزارش مرور نیوز با فرارسیدن ایام نوروز و گرم شدن بازار سفرهای نوروزی، خرید سوغات نیز که جزء جدایی ناپذیر این مسافرت ها است رونق می یابد و برخی مسافران و گردشگران تمایل به تهیه سوغات‌هایی در زمینه های هنری و صنایع دستی آن منطقه دارند.
استان مرکزی از دیرباز مرکز تولید قالی و قالیچه دستباف بوده و هم اکنون نیز اصلی ترین سوغات آن، قالیچه های دستبافی است که طرح و رنگ منحصر به فردش ذوق و سلیقه هنرمندان این دیار را می نمایاند.
هرچند خرید سوغات های ماندگار طی سفر در فرهنگ ما از گذشته های دور مرسوم بوده است، اما امروز این رسم زیبا به یکی از ارکان فرهنگ گردشگری تبدیل شده و بسیاری از گردشگران پس از بازدید از جاذبه‌های هر منطقه به دنبال محصولی ویژه از آن مکان هستند تا یادگاری از آن سفر برای خود و عزیزانشان به سوغات ببرند.
سوغات هر منطقه معرف فرهنگ و نمادی از آن منطقه است و در استان مرکزی نیز تنوع اقوام و شرایط اقلیمی و موقعیت ارتباطی استان، سبب شکل گیری صنایع دستی متنوع در مناطق مختلف آن شده است. قالیچه، گلیم، گیوه و ... از مهمترین هنرها و صنایع دستی استان مرکزی است که می تواند سوغات خوبی برای مسافران و گردشگران این دیار باشد.
از دیگر هنرها و صنایع دستی استان مرکزی نیز می توان به جاجیم بافی، هنرهای چوبی همچون منبت و معرق، قلمکاری و مسگری، آئینه کاری، سوزن دوزی، گیوه بافی و گیوه دوزی، سفالگری، تراش سنگ های قیمتی، تذهیب و نگارگری، بافتنی های سنتی و... اشاره کرد.
قالی و قالیچه ساروق، سوغاتی با شهرت جهانی
مهم ترین و مشهورترین صنعت دستی استان مرکزی فرش است. ساروق روستایی است در نزدیکی اراک که نقشه ها و بافت فرش آن شهرت جهانی دارد. این قالی به دلیل ریزبافت بودن و داشتن پرزهای کوتاه، همچون تخته ای سخت و فشرده به نظر می‌رسند و رنگ و متن اکثر آن‌ها کرم و لاجوردی است.
در این میان نباید از نقش طراحان و نقشه کشان برجسته استان نیز غافل شد، طرح‌ها و نقشه‌های مرغ و ماهی، مستوفی، پرده‌ای و گل و بوته از جمله نقشه‌های برجسته ساروق و استان مرکزی است.
استان مرکزی از دیر باز از مناطق مهم تولید فرش دستباف در کشور بوده است و بازار تاریخی این شهر در گذشته یکی از دروازه های صادرات فرش ایران به اروپا بوده است.
گیوه دوزی سنجان
یکی از قدیم ترین پاپوش ها گیوه است، این کفش از نخ های قالی تهیه می شود و در دو منطقه سنجان و وفس استان مرکزی تولید شده و دارای شهرت بسیار است. رویه گیوه به دست زنان و توسط گونه‌ای سوزن که جوالدوز خوانده می‌شود بافته می‌شود و قسمت کفی آن به دست مردان با استفاده از ابزاری که تخت نام دارد ساخته می‌شود. در صورت لزوم رویه این پاپوش با استفاده از سریشم اندوده می‌شود تا در کشتزارها مانع نفوذ آب به درون آن شود.
مراحل ساخت و تولید گیوه حدوداٌ دو روز طول کشیده و در چهار مرحله چرم سازی رویه بافی، تخت کشی و گیوه دوزی انجام می‌شود.
مسگری و قلمزنی اراک و تفرش
مسگری نیز در اراک و تفرش سابقه دیرینه دارد. مجموعه تاریخی بازار اراک و حجره‌های بازار قدیمی تفرش هنوز ضرباهنگ چکش مسگران را به خاطر دارد و روزگار رونق این صنعت دستی را فراموش نکرده و زنده ماندن این رشته در اراک و تفرش به صورت موروثی بیانگر ریشه داری این هنر در استان مرکزی است. قلمزنی بر روی مس از دیگر صنایع دستی استان مرکزی است.
گلیم بافی ساوه و زرندیه
گلیم بافی در مناطق مختلف استان شهرستان ساوه چون نوبران، مامونیه و زاویه رواج دارد. در گلیم ساوه استفاده از رنگ های مناسب و طرح های زیبا دیده می شود و این امر گلیم ساوه را در سطح استان مطرح کرده است. در روستاهای ساوه انواع گلیم ها، خورجین ها، گاله یا به اصطلاح ساوه ای ها گوالا تهیه می شود.
سفره آرد از دیگر دست بافت های مردم این منطقه است. سفره آرد، گلیمی ظریف از نخ پنبه است که معمولا در نان پزی مورد استفاده قرار می گیرد.
تفرشی دوزی
تفرشی دوزی یا درویشی دوزی یکی از رودوزی‌های سنتی است که عمده تولیدات آن مربوط به شهرستان تفرش می‌شود تفرشی دوزی تکنیک ساده‌ای دارد و به صورت دوخت در حاشیه‌های پهن پارچه ایجاد می‌شود. این نوع دوخت شباهت زیادی به چشمه دوزی دارد، با این تفاوت که کشش نخ نسبت به چشمه دوزی کمتر است. نحوه دوخت آن ساده و راحت است و فقط از شلال تشکیل می شود.
تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی
جواهرات به علت زیبایی، نوع ساخت و ارزش ذاتی قرن هاست که مورد توجه مردم بوده است. فلزات و سنگ های قیمتی از زمان های دورتوسط بشر به شکل تزئینی و هنری درآمده است تا برای زینت شخصی، حیثیت اجتماعی و ... به کار برده شود.
با توجه به اینکه بازارهای کنونی دنیا تشنه سنگ ها و طرح های غنی و هنری ایران در رشته تراش سنگ های قیمتی است، این رشته در استان مرکزی با توجه به وجود معادن سنگ، زمینه و ظرفیت های بسیار متعددی را دارا است و در شهرهای استان مرکزی برخی هنرمندان صنایع دستی به این هنر زیبا و ظریف مشغول هستند.
گفتنس است صنایع دستی، گزارشگر صنعت و هنر نیاکان و بیانگر هنر و ذوق مردم هر منطقه است و نمایشگاه های صنایع دستی را می توان جلوه گاه آفرینش هنری مردم یک مرز و بوم و ذوق و سلیقه معاصران دانست و در عین حال جنبه های دیگری را که مربوط به زندگی روزمره و حیات اقتصادی و فرهنگی یک کشور است در آن بازتعریف کرد.
ایام نوروز فرصتی ارزنده برای علاقمندان به صنایع دستی است تا در گذر از کارگاه ها و فروشگاه های هنرهای دستی استان مرکزی در شهرهای این استان، هم با نحوه تولید این صنایع دستی آشنا شوند و هم هدیه هایی باارزشی از استان مرکزی به یادگار ببرند.
