عضوهیات علمی دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی دانشگاه سیستان و بلوچستان گفت: «کوه خواجه» با معماری شگفت‌انگیز در دل کویر ایران در سیستان هم‌چون نگین درخشانی خودنمایی می‌کند.
به گزارش مرور نیوز دکتر غلامرضا نوری، افزود: کوه خواجه تنها عارضه طبیعی دشت سیستان با ارتفاع تقریبی 609 متر از سطح دریا است که در هنگام پرآبی جزیره کوچکی را در میان دریاچه هامون شکل می‌دهد .
وی اظهار کرد: کوه خواجه بزرگترین معماری خشتی به‌جا مانده از دوره «پارتیان» در منطقه سیستان است و یکی از مهمترین آثار دوره‌های اشکانی، ساسانی - اسلامی است.
عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان ادامه داد: این بنا تنها عارضه طبیعی مرتفع در منطقه مسطح سیستان به شمار می‌رود و در آن کاخ، آتشکده، زیارتگاه خواجه مهدی و قبرستانی از دوران مختلف به یادگار مانده است.
وی گفت: این گدازه بازالتی ذوزنقه‌ای شکل کوهی است که در حدود 20 کیلومتری جنوب غربی زابل و میانه دریاچه هامون قد برافراشته است .
نوری افزود: از حیث اعتقادی و بر اساس اسطوره‌های زرتشتی دریاچه هامون مقدس بوده و ظهور منجی (سوشیانت) از این دریاچه اتفاق می‌افتد.
وی ادامه داد: در سال 1370 نیز میراث فرهنگی به کار بررسی و نقشه‌برداری از آثار کوه خواجه پرداخت .
این عضو هیئت علمی دانشگاه گفت: تزیین‌های معماری به‌کار رفته در برخی قلعه‌های این بنا شباهت به شیوه یونانی دارد، سرستون‌هایی به سبک دوریک با پیچ‌های توماری، تزیین‌های دیگری مانند گل کوچک پرپر به صورت نیلوفری (لوتوس)، از هنر هخامنشی اقتباس شده است و برخی از آنها به هنر بین‌النهرین نیز شباهت دارد.
وی گفت: کوه خواجه در میان ادیان سه گانه کهن شامل اسلام، مسحیت و زرتشت (ایران باستان) از اهمیت و قداست زیادی برخوردار بوده است.
نوری افزود: این کوه نام خود را از آرامگاه خواجه مهدی یکی از دوستداران خاندان علوی که مزارش بر فراز این کوه واقع شده، گرفته است.
وی تصریح کرد: مقبره خواجه مهدی و قبرستانی که از دوره اسلامی، اتاق پیر گندم دریان و اتاق بی‌باد در کوه خواجه باقی مانده این بنا را برای مسلمانان نیز مقدس کرده به طوری‌که در اعیاد مذهبی، ملی و ایام تعطیل زایران برای زیارت به این مکان می‌آیند.
وی گفت: از مهمترین آثار به جا مانده از دوران تاریخی در کوه خواجه «کهن دژ»، «کک کوهزاد» و قلعه «کافران» که برخاسته از تمدن عظیم ساسانی و اشکانی است را می‌توان نام برد.
وی افزود: دو نقش برجسته گلی با تصویر سه سوار بر اسب در حال حرکت در پشت هم و دیگری تصویر شیری که یورش برده بسوی فردی که سوار بر اسب است که به‌وسیله‌ی میخ‌های چوبی به دیوار نصب شده از دیگر آثار بدست آمده از کوه خواجه است.
نوری ادامه داد: در کاوش‌های انجام شده در کوه خواجه و قلعه‌های موجود در آن، دیوارهایی با ارتفاع 40متر که با خشت ساخته شده و بیش از 1000 سال قدمت دارد نیز کشف شده‌اند.
وی یادآور شد: روزگاران نه چندان دور دریاچه هامون پر آب بود و کوه خواجه به مانند جزیره‌ای سربرآورده از میان آب‌های این دریاچه از دور خودنمایی می‌کرد.
