رئیس کانون مشاوران سرمایه گذاری بانکی با اشاره به سهل انگاری بانکها در ارزیابی فنی پروژه های مشتریان بانکی و بالا رفتن معوقات آنها گفت: از معاون نظارت بانک مرکزی در خواست ملاقات کرده ایم اما پاسخ می دهند کارهای مهم تری داریم تا رسیدگی کنیم.
به گزارش مرور نیوز، از عوامل به وجود آمدن مشکلات اقتصادی امروزه کشورمان می توان به پروژه های ناقص و ناتمامی اشاره کرد که عمدتا محل تامین اعتبار آنها از سیستم بانکی بوده و به علت سهل انگاری و عدم ارزیابی پروژه قبل از روند اعطای تسهیلات توسط بانکها ازیک سو باعث نیمه کاره رها شدن این پروژه ها شده و از سوی دیگر معوقات بانکی را به شدت افزایش داده است و صدمه جدی به اقتصاد و بهره وری وارد ساخته است. در همین باره گفت و گویی داشته ایم با متولی امر اعتبارسنجی و ارزیابی طرح های مشتریان بانکی، سیامک صمیمی دهکردی کارشناس بانکی و رئیس کانون مشاوران اعتباری و سرمایه گذاری بانکی.
مرور نیوز: اهمیت ارزیابی و توجیه فنی و اقتصادی طرح های سرمایه گذاری که محل تامین اعتبار آنها از منابع بانکها صورت می گیرد را توضیح دهید.
در سالهای پیش در سازمان برنامه و بودجه تصمیم‌گیری شد که طرحهای تولیدی بنگاه های اقتصادی و بخصوص پروژه های صنعتی از طریق منابع بانکها تامین مالی بشود. این طرحها زمانی که قرار شد بانکها متصدی تامین مالی و اعتباری باشند در ابتدای امر لازم شد که یک بررسی فنی و اقتصادی برای توجیح سودآوری و اثرگذاری این طرحها ارائه شود تا از هدر رفت منابع عظیم ملی جلوگیری به عمل بیاید. بنابراین به خاطر این امر مهم بانک مرکزی مکلف شد تا مشاورانی را به سیستم بانکی وارد کند و این افراد موظف شوند طرحهای مختلفی را که به وسیله بانکها تامین اعتبار می شوند را بررسی و ارزیابی کنند و نظر خود را درباره توجیه داشتن اجرای طرح از لحاظ فنی واقتصادی تضمین کنند و به تبع آن صلاحیت داشتن طرح بابت دریافت پول از بانک تشخیص داده شود.
مرور نیوز: این مشاوران به چه نحوی وارد سیستم بانکی شده اند؟ تعداد آنان چه میزان بود؟
بانک مرکزی چون در آن زمان ظرفیت و توانمندی جذب مشاوران متخصص را نداشت، انجام این وظیفه را به بانک صنعت و معدن که وابسته به وزارت صنایع بود محول کرد. بنابراین بانک صنعت و معدن پیرو دستور بانک مرکزی 90 مشاور را در زمینه اعتبارسنجی و ارزیابی طرحهای سرمایه گذاری مشتریان بانکی شناسایی و گزینش کرد و آنها را وارد این عرصه کرد.
مرور نیوز: کانون مشاوران سرمایه‌گذاری بانکی و اعتباری که شما به عنوان مدیرعامل آن هستید چگونه فعالیت خود را آغاز کرد؟
سال 86 قانون تسهیل اعطای تسهیلات تصویب شد و در ماده 5 آن وزارت اقتصاد و دارایی مکلف شد که نهادی مخصوص توجیه فنی و اقتصادی و ارزیابی طرحهای سرمایه گذاری مشتریان بانکی تشکیل دهد و این نهاد به نام کانون مشاوران سرمایه‌گذاری بانکی و اعتباری نام گذاری شد.
پیرو ایجاد کانون مشاوران سرمایه‌گذاری بانکی و اعتباری، بانک صنعت و معدن تمام فعالیتهای اعتبارسنجی خود را محول به این کانون کرد. اکنون کانون حدود 160 مشاور سرمایه‌گذاری با تخصص‌های مختلف در اختیار دارد و این مشاوران موظف هستند براساس استانداردها طرحها را ارزیابی کنند و نیز می‌بایست مسئولیت تمام نظرات کارشناسی خود را بر عهده بگیرند و در صورت لزوم موظف اند از طرح مورد تایید خود دفاع کنند و بر اساس ضوابط کانون مشاوران به هیچ وجه نباید در طرحهای محول شده به خودشان ذی نفع باشند.
مرور نیوز: آیا ضرورت نیاز به ارزیابی و ارائه نظرات کارشناسی در مورد سودآوری و بازده طرح ها فقط مربوط به تسهیلات با ارزش ریالی بالا هست؟
این ارزیابی و توجبه فنی و اقتصادی برای همه طرحها چه با ارزش ریالی کم و چه ارزش ریالی بالا ضروری است. طبق عملیات بانکی بدون ربا بانکها موظف اند درعقود مشارکتی در طرحها شریک باشند و می‌بایست در سود و زیان طرح با مشتری شراکت کنند.
مرور نیوز: چرا خود بانکها صلاحیت تشخیص و ارزیابی طرح های مشتریان خودشان را ندارند؟
بانکها چون خودشان در طرحهای مشارکتی ذی نفع هستند نباید به تنهایی طرحها را انتخاب کنند و لازم است که یک مشاور و متخصص بی‌طرف و بدون منفعت طرحها را توجیه و ارزیابی کنند.
ولی اکنون متاسفانه سالها شاهد آن هستیم که خود بانکها مستقلا هم طرح تهیه می‌کنند و هم خودشان مشارکت می‌کنند و هم به تنهایی اعتبارسنجی و نظارت بر مصرف تسهیلات انجام می‌دهند و به نوعی صفر تا 100 طرحها را بدون دخالت هیچ مشاور متخصصی انجام انجام می دهند.
مرور نیوز: شما آمار بالای معوقات بانکی را به دلیل همین دخالت ناصحیح بانکها در ارزیابی طرح ها می دانید؟
توجیه فنی طرح می‌گوید که این طرح بازده مناسب دارد یا نه، و اعتبارسنجی هم تشخیص می‌دهد که آیا فرد تسهیلات گیرنده قابلیت و توانایی به ثمر رساندن پروژه را دارد یا نه. بانک به هیچ وجه نباید این دو کار را خودش مستقلا انجام بدهد زیرا تجربه نشان داده در کار ناموفق بوده است و آمار بالای معوقات بانکی این گفته را تائید می کند. در همه دنیا رایج است که مشاورانی و شرکتهای مستقلی طرحهای بانکی را توجیه فنی و اعتبارسنجی می‌کنند و خود بانکها دخالتی در این زمینه ندارند.
مرور نیوز: در کشورهای خارجی پروسه ارزیابی طرح های سرمایه گذاری بانکی به چه شکلی انجام می شود؟
در اکثر کشورهای خارجی هر کس برای کسب مجوز تسهیلات طرحهای سرمایه‌گذاری اول باید به مشاوران و شرکتهای اعتبارسنجی مراجعه کند و تا زمانی که تایید آنها را به دست نیاورده بانک اجازه اعطای وام را ندارد و خود بانکها به صورت مستقل اعتبارسنجی و ارزیابی و نظارت طرح را انجام نمی‌دهند.
کمتر از 10 درصد کل طرحهای مشتریان بانکی مورد ارزیابی مشاوران قرار می گیرد
مرور نیوز: اکنون در کشور چه میزان از طرح های بانکی مورد توجیه فنی و اقتصادی و اعتبارسنجی قرار می گیرند؟
اکنون متاسفانه کمتر از 10 درصد طرحهای سرمایه‌گذاری که به بانک ارائه می شود توسط مشاوران متخصص اعتبارسنجی و ارزیابی مورد بررسی قرار می گیرد و 90 درصد طرح ها یا توسط خود بانکها و یا توسط افراد غیرمتخصص که نام مشاور را یدک می‌کشند ارزیابی می‌شود و یا حتی می توان گفت بسیاری از تسهیلات و پولهایی که بانکها اعطا می‌کنند اصلا برایش طرحی تهیه نشده و پشتوانه منسجمی ندارد و به صورت بی‌قاعده پرداخت می‌شود.
از کل طرح های بانکی که توسط مشاوران ارزیابی شد فقط 10درصد دچار معوقات شد
مرور نیوز: از کل طرح های ارجاع شده به کانون چه میزان دچار معوقات و عدم پرداخت شده است؟
در صورتی که مشاوران کانون طرحی که می خواهد بابت آن تسهیلات پرداخت شود را تایید کنند اگر برای طرح مورد تایید خود مشکل و نارسایی رخ بدهد، مشاور مربوطه در هیئت تخلفات کانون مورد بازخواست قرار می‌گیرد. از 10 درصد کل طرحهای بانکی ارزیابی شده توسط کانون، فقط کمتر از یک دهم دچار معوقات بانکی شده است و مابقی به شکل صحیح بازپرداخت شده است.
پیشروترین بانک در این عرصه بانک صنعت و معدن است که کمترین معوقات را نیز به خود اختصاص داده است و در مقابل کمترین استفاده از مشاوران را بانکهای خصوصی به خود اختصاص داده‌اند که به تبع آن باعث شده معوقات و فساد در این بانکها نسبت به سایر بانکها افزایش پیدا کند.
مرور نیوز: اکنون وضعیت اعتبارسنجی و تشخیص توانایی شخص تسهیلات گیرنده در سیستم بانکی چگونه دنبال می شود؟
نیاز به اعتبارسنجی حتی از توجیه فنی و اقتصادی مهم تر است و ضعف بیشتری در کشور به آن احساس می‌شود. این خیلی مهم است که چه کسی با چه مهارت و تجربه‌ای می‌خواهد پول و منابع سیستم بانکی را خرج کند. ما در زمینه توجیه فنی و اقتصادی 160 مشاور داریم ولی در زمینه اعتبارسنجی فقط یک شرکت به نام شرکت ایرانیان در این زمینه فعالیت می‌کند که سهام آن از بانکهای مختلف تشکیل شده است، این شرکت فقط دارای یک نرم‌افزار نسبتا ضعیفی هست که فقط 30 فاکتور را برای ارزیابی مشتریان در نظر می‌گیرد. در صورتی که تشخیص اهلیت مشتریان بانکی و شخص تسهیلات‌گیرنده نیازمند نگاه گسترده‌تری به تجربه، سوابق، تحصیلات است که متاسفانه اکنون در کشور اصلا این روند به خوبی صورت نمی‌گیرد.
مرور نیوز: کانون در زمینه اعتبارسنجی مشتریان بانک ها فعالیتی داشته است؟
جدیدا کانون با توجه به این معضل در کشور روی به اعتبارسنجی هم آورده است و به تعدادی از مشاوران خبره کانون مجوزاعتبارسنجی داده شده است. همه روند اعتبارسنجی وابسته به سیستم نرم‌افزاری است و 3 شاخص صلاحیت فردی، مدیریتی و مالی فرد متقاضی را در حدود 300 فاکتور و مولفه بررسی و جمع‌بندی می‌کند و با توجه به نمره‌ای که فرد متقاضی کسب می‌کند می‌توان فهمید که آیا این طرح بازده مناسب دارد یا خیر و کل این روند می تواند یک روزه به پایان برسد.
مرور نیوز: بانکها چه میزان می توانند به مشاوران متخصص کانون اعتماد کنند و ارزیابی مشتریان خودشان را با اطمینان خاطر به آنها محول کنند؟
بانک ها برای کاهش معوقات خود لازم است که رابطه خود را با کانون و مشاوران متخصص تحکیم کند. برای افزایش کیفیت خدمات کانون مشاوران کانون درجه‌بندی (الف - ب - ج) شده‌اند و هر طرح با توجه به اهمیتش به مشاور با تخصص و توانمندی مشخص واگذار می‌شود. اگر مشاور طرحی را تایید کرد هر توضیح و توجیهی باید به وسیله همان مشاور به بانک ارائه شود و حتی سیستمی طراحی کرده‌ایم که این اجازه را به بانکها می‌دهد که رضایت یا عدم رضایت خود را نسبت به مشاور تعیین کنند.
بانک مرکزی وقت ملاقات نمی دهد
مرور نیوز: چرا با این اوصاف بانکها تمایلی به استفاده از مشاوران متخصص را برای کاهش معوقات خود ندارند؟
با همه این اوصاف بانکها تمایل و علاقه‌ای به اعتبارسنجی و توجیه فنی مشاوران ندارند. یک علتش می‌تواند از خودمحوری بانکها باشد چون بانکها مدعی هستند که چون منابع متعلق به خودشان است بنابراین اختیار دارند که به هر صورتی آن را خرج کنند. در حالی که باید گفت اولا؛ این منابع صرفا برای بانکها نیست بلکه در اصل متعلق به مردم است که امانت در نزد بانکهاست. دوما؛ قانونگذار تاکید می‌کند منابع بانکها باید در مسیر مناسب بهره وری اقتصاد کشور خرج بشود تا دچار حیف و ملی نشود.
ولی متاسفانه بانک مرکزی هم در این زمینه عملکرد مناسبی نداشته است و حدود یک سال است که از معاون نظارت بانک مرکزی درخواست ملاقات کرده‌ایم که از ظرفیت کانون برای حل معضلات و معوقات بانکی استفاده بشود اما در پاسخ می‌گویند که مسائل مهمتری داریم تا به آنها رسیدگی کنیم.
