توسعه روستایی، زیربنای توسعه بخش مولد کشاورزی در کشور

به گزارش خبرگزاری موج، از دیرباز روستاها در ایران به عنوان مناطق کمتر توسعه یافته که جمعیت آن رو به کاهش دارد مطرح بوده است، مسئله افزایش شهرنشینی و کاهش جمعیت روستاها و مهاجرت روستانشینان به شهرها، همواره یکی از اصلی ترین مشکلات مدرنیته و تجدد در ایران مطرح شده است. واقعیت اینجاست که تنها عامل جلوگیری از تمرکز جمعیت در شهرها و مهاجرت، توسعه روستایی است که در ایران سال های پیش از انقلاب، چندان جدی گرفته نمی شد.

آمارهای نیم قرن اخیر به خوبی گویاست که جمعیت ایران از روستاها کنده و در شهرها ساکن شدند که این مسئله باعث بروز مشکلاتی از جمله حاشیه نشینی، افزایش جرم و آسیب های اجتماعی، آلودگی هوا، تمرکز نامتوازن امکانات در شهرها، بیکاری و عقب ماندگی در روستاها و نظایر آن شده است.  طبق سرشماری سال 1335 جمعیت کشور 18 میلیون و 954 هزار و 704 نفر بوده است که از این تعداد کمی بیش از 6 میلیون نفر شهر نشین و کمی بیش از 12 میلیون نفر روستا نشین بوده اند. طبق این آمار 32 درصد جمعیت کشور شهری و 68 درصد جمعیت کشور نیز روستایی بوده اند. تنها به فاصله 30 سال، در آمار سال 65 روستانشینی در کشور برای نخستین دهه کمتر از شهر نشینی می شود بدین ترتیب که حدود 46 درصد جمعیت در روستاها و حدود 54درصد جمعیت در شهر ها زندگی می کنند.

نیم قرن پس از آنکه روستانشینان روند مهاجرت و جلای وطن خود به شهرها را آغاز کردند آمارها نشان می دهد در سال 1385، جمعیت کشور 70 میلیون و 472 هزار و 846 نفر اعلام شد که 68 درصد آن را جمعیت شهری و 32 درصد از آن را جامعه رستایی تشکیل می‌داد. این آمارها به خوبی روشن می سازد، مشکل اصلی کشور، سیاستهای جمعیتی و توسعه نامتوازن بخش شهری و بی توجهی به روستاهاست، از زمان اجرای طرح آمریکایی موسوم به اصلاحات ارضی در روستاها، روستاییان همواره مورد دشواریهای مختلف قرار داشتند و تا زمان پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی هیچ گونه حمایت واقعی از روستاییان مظلوم به عنوان یکی از گروه های خاصی که دچار مشکلات ناشی از هجوم امواج شهرنشینی و مدرنیته به کشور شده اند، صورت نگرفته بود.

پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی و با تشکیل برخی نهادها مانند بنیاد برکت و معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری، کمک به روستاییان برای کاهش فاصله معیشتی و رفاهی آنها با شهرها آغاز شد. هر چند تا به امروز نمی توان مطمئن بود که فاصله عقب نگه داشته شدن روستاها تا شهرها جبران شده است ولی اقدامات نهادهای انقلاب یاد شده، مرهمی بر زخم عمیق روستاهایی بوده است که به تیغ دوران ستمشاهی به وجود آمده بود.

بانک پارسیان نیز همراستا با نهادهای انقلابی فعال در عرصه جبران فاصله معیشتی و رفاهی روستانشینان با مناطق برخوردار، بخشی از مسئولیت اجتماعی خود را مصروف به توسعه روستاها کرده است. بر این اساس، چون بانک پارسیان نوعا نهاد و صندوقی اقتصادی و مالی است، کمک به روستاها را از طریق اختصاص تسهیلات اشتغالزایی روستایی به عنوان اصلی ترین ابزار ایفای مسئولیت اجتماعی خویش در توسعه روستاها برگزیده است.

در این زمینه و در راستای منویات مقام معظم رهبری مبنی بر  تاکید بر اقتصاد مقاومتی، قشر هدف و این بخش از جامعه یعنی روستاییان باید توان تولید محصولات مختلف  درحوزه کشاورزی را داشته باشند که در این مسیر اهالی روستاها، کشاورزان  و دامداران مورد نظر طرح های توسعه روستایی بانک پارسیان قرار می گیرند.

همکاری بانک پارسیان با نهادهای انقلاب در توسعه روستایی

همانطور که عنوان شد نهادهای مختلف انقلابی در سالهای پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در راستای توسعه روستاها فعالیت های زیادی را انجام می دهند. از جمله این نهاد، بنیاد برکت است که نهادی وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام است و در زمینه‌های «اشتغال زایی» و «عمرانی» فعالیت می‌کند. تاکنون گزارشهای این بنیاد نشان می دهد فعالیت های آن موجب شکل‌گیری و سرمایه‌گذاری به ارزش ۱۲ هزار میلیارد ریال بوده‌است که قریب به ۴۰ شرکت با حمایت این بنیاد به تولید و بهره‌برداری رسیده‌اند.

این بنیاد که مجموعه‌ای اجتماعی، اقتصادی و عام‌المنفعه است در آذرماه ۱۳۸۶در حوزه‌های کارآفرینی و ایجاد توسعه اجتماعی و اقتصادی در مناطق محروم ایران از جمله مناطق روستایی و زیر نظر ستاد اجرایی فرمان امام فعالیت های خود را تسریع کرده است. در واقع بنیاد برکت بنا به دستور و مطالبه مقام معظم رهبری از مسئولان در رابطه با رفع مشکل محرومان و آباد کردن هزار روستا پایه‌گذاری شده است و تا امروز به خوبی توانسته است منویات معظم له را اجرایی کند.

بانک پارسیان نیز با داشتن افتخار همکاری با بنیاد برکت و و معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری به عنوان سه ضلع مثلث توسعه روستایی، موفق شده است سهم خود را در مثلث توانمند و حرفه ای یاد شده، برای تامین مالی طرحها منجر به اشتغالزایی روستایی با نرخی پایین تر از نرخ مصوب شورای پول و اعتبار (8% در حال حاضر) برای مناطق محروم و روستایی ایفا کند.

برنامه‌های توسعه روستایی، جزئی از برنامه‌های توسعه کشور اسلامی ما محسوب می‌شود که برای دگرگون‌سازی ساخت اجتماعی-اقتصادی جامعه روستایی به کار می‌رود. اینگونه برنامه‌ها را که نهادهای دولتی یا همکاران آنها مانند بانک پارسیان در مناطق روستایی پیاده می‌کنند، باعث دگرگونی اجتماعی براساس طرح و نقشه از پیش تعیین شده می شود. نیاز به این امر در جامعه روستایی ما که نیازمند تجدید ساختار به منظور هماهنگی با اهداف اجتماعی و اقتصادی کل کشور است، بیشتر محسوس است. از سوی دیگر توسعه روستایی را می‌توان عاملی در بهبود شرایط زندگی افراد متعلق به قشر کم‌درآمد ساکن روستا و خودکفاسازی آنان در روند توسعه کلان کشور دانست.

در گذشته بعضی مدیران و سیاست‌گذاران امر توسعه، صرفاً بر ”توسعه کشاورزی“ متمرکز می‌شدند که امروز نتایج نشان داده است که توسعه روستایی صرفاً از این طریق محقق نمی‌شود. روستا جامعه‌ای است که دارای ابعاد اجتماعی مختلف است و نیازمند توسعه همه‌جانبه (یعنی توسعه روستایی) است نه صرفاً توسعه کسب‌وکار و نظامی به نام ”کشاورزی“. هرچند باید گفت که از طریق توسعه کشاورزی موفق نیز الزاماً توسعه روستایی محقق نمی‌شود. چون اولاً فواید توسعه کشاورزی عاید همه روستاییان نمی‌شود (بیشتر عاید زمین‌داران، به خصوص مالکان اراضی بزرگ مقیاس می‌شود)، ثانیاً افزایش بهره‌وری کشاورزی باعث کاهش نیاز به نیروی انسانی می‌شود (حداقل در درازمدت) و این خود باعث کاهش اشتغال روستاییان و فقر روزافزون آنان و مهاجرت بیشتر به سمت شهرها خواهد شد.

لذا بر اساس این باورها، توسعه روستایی در جامعه ایرانی باید بیشتر بر اساس تاکید بیشتر بر نیازهای مردم، تشویق و افزایش مشارکت مردم در هر مرحله از فرآیند برنامه‌ریزی، بسط و ترویج سرمایه‌گذاری‌های کوچک، که مردم قادر به اجرای آن باشند، کاهش هزینه‌های مردم و در مقابل افزایش درآمدهای آنان، تشویق مردم در جهت تداوم و نگهداری پروژه‌های توسعه (افزایش آگاهی‌های مردم و کاهش زمان و هزینه طرح‌ها و پروژه‌ها) صورت گیرد.

مشارکت دادن مردم روستاها در توسعه روستایی در حکم وسیله‌ای برای گسترش و توزیع دوباره فرصت‌ها با هدف اتخاذ تصمیم‌های جمعی، همیاری در توسعه و بهره‌مندی همگانی از ثمرات آن است. این مشارکت می‌تواند در تمامی مراحل مختلف تصمیم‌گیری، اجرا (عملیات، مدیریت و اطلاع‌رسانی)، تقسیم منافع و ارزیابی وجود داشته باشد.

فعالیت های حمایتی در روستا برای اشتغالزایی

واقعیت این است که توانمندسازی حرفه ای افراد و روستاییان بر خلاف آنچه در ابتدای امر به نظر می رسد، فرآیندی حمایت محور نیست، بلکه فعالیتی کاملا حرفه ای و سازگار با منطق اقتصادی است. به این صورت که نهادهای حامی به جای اینکه امکانات و ابزارها را مستقیما در جهت حمایت از اقشار هدف به کار گیرند، باید این ابزارها را به گونه ای استفاده کنند که منجر به تقویت بنیه شغلی و توان اقتصادی افراد شده تا آنها خود با استفاده از دسترنج و عملکرد اقتصادی خودشان، بتوانند وضعیت معیشتی خود را بهبود بخشند. به بیان دیگر، فعالیت های توسعه ای، اقتضا می کند به گروه های هدف، ماهیگیری یاد داده شود نه اینکه به آنها ماهی بدهیم.

در راستای توانمندسازی حرفه ای و اشتغالزایی در روستاها تاکیدات ویژه معاونت توسعه روستایی بر این بود که پرداخت ها هدفمند باشد و درپروژه هایی مصرف شود که ارزش افزوده اقتصادی برای روستاییان و جامعه هدف ایجاد می کند.

از این رو در نهایت تفاهم نامه ای بین سه طرف (بنیاد برکت، معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری و بانک پارسیان) امضا شد و مطابق این تفاهم نامه مقرر شد 3 هزار و 400 میلیارد ریال منابع داخلی بانک به پروژه هایی اختصاص یابد که امکان ایجاد ارزش افزوده برای روستاییان را داشته باشد.

استانداری ها، کارشناسان میدانی توسعه روستایی

استانداریها به عنوان نماینده عالی رتبه دولت در هر استان، کارشناسان زبده ای در اختیار دارند که با شناخت کامل از مختصات جغرافیایی، سرزمینی و جمعیتی استان خود، امکان جهت دهی و مشاوره به بانک پارسیان برای اختصاص تسهیلات توسعه روستایی را فراهم می کنند.

بر این اساس کارگروهی در استانداریهای سراسر کشور تشکیل شد که نماینده استانداری، نماینده بنیاد برکت، نماینده بانک پارسیان و نماینده دستگاه اجرایی مربوطه در این کارگروه حضور داشتند و ضمن بررسی، درخواست ها درصورت تصویب به بانک احاله می شود.

با این ساز و کار می توان مطمئن بود تمامی تسهیلات اختصاص یافته به توسعه روستایی در مسیر اهداف از پیش تعیین شده مصروف شده و از صرف این تسهیلات در مسیرهای دیگر و بر خلاف منویات مقام معظم رهبری جلوگیری به عمل می آید. نکته حائر اهمیت، همکاری همه جانبه استانداریها با کارگروه های یاد شده است که باعث شد این اطمینان در دل مدیران سه ضلع توسعه روستایی (بنیاد برکت، معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری و بانک پارسیان) به وجود آید که وجوه و تسهیلات اختصاص یافته به این طرح دقیقا در مسیر اهداف از پیش تعیین شده صرف خواهد شد.

انتخاب پروژه ها با کارشناسان بانکی

با وجودی که کارگروه یاد شده در استانداریها، کمک شایانی به یافتن مصادیق مورد نظر برای اهداف توسعه روستایی در هر استان دارد ولی بانک پارسیان در این مسیر دارای امتیاز ویژه ای شد که رسیدن این طرح به اهداف از پیش تعیین شده را دوچندان تضمین می کند. اختیارات ویژه بانک در این طرح و امتیاز این پروژه  برای بانک از دیدگاه اقتصادی نیز قابل توجیه است. به این صورت که به اختیارات بانک در انتخاب پروژه هایی که برای تامین مالی در نظر گرفته می شود، صحه گذاشته شد. در نتیجه طرحهای توسعه روستایی از مسیر ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در روستاها در فضایی کاملا حرفه ای مورد بررسی و تصویب کارگروه یاد شده  قرار گرفته و به نماینده بانک در هر استان ارجاع می شود که این فرآیند تضمین کننده بازگشت سرمایه ابتدایی و متعلقات آن در بازه زمانی مشخص شده است.

انقلاب توسعه روستایی با بانک پارسیان

حضور بانک پارسیان در توسعه روستاها، فرصت مغتنمی است که این توسعه را تسریع بخشیده و باعث می شود فعالیت های متناظر با آن با وسعت و عمق بیشتری دنبال شود.

در این راستا اختصاص تسهیلات قابل توجهی به طرح های توسعه روستایی انجام شده  که می توان عملکرد بانک از ابتدای اجرای طرح تا پایان مهرماه  را بدین نحو گزارش کرد:

از 1272 طرح دریافتی، به مبلغ 8 هزار و 235 میلیارد ریال، 133 طرح به مبلغ 608 میلیارد ریال مصوب شده است و پرداخت های آن از این محل صورت گرفت.

همچنین طرح مذکور برای یک دوره یکساله دیگر نیز تمدید شد که درحال اجرا است. ما به التفاوت سود نیز(10% در حال حاضر)، توسط بنیاد برکت و معاونت توسعه روستایی پرداخت خواهد شد که با فعالیت مدیرعامل محترم بانک، 200 میلیارد ریال در ابتدای طرح به حسابهای بانک واریز  این امر موجب شد  تا نرخ مورد نظر بانک تامین شود.

نکته این که درنظارت بر مصرف منابع این طرح حساسیت بالایی وجود دارد و تلاش می شود که در محل مصرف خود به درستی صرف شود.

گفتنی است مشارکت بانک پارسیان در اجرای این طرح در هر استان 10 میلیارد تومان پیش بینی شد، با این حال در بعضی استان ها مثل کرمان، هرمزگان و خراسان جنوبی برای مناطق خاص مبالغ بیشتری اختصاص یافته است.