بیشتر ناظران مسائل سوریه بر این نکته اتفاق‌نظر دارند که سوریه پس از آزادسازی حلب، با سوریه پیش از آن تفاوت‌های چشمگیری خواهد داشت و روند حرکت تحولات به سمت و سویی جدید، عملاً آغاز شده است. در همین راستا، امروز اعلام شد که توافق بر سر برقراری آتش‌بس سراسری در سوریه حاصل شده و روند توقف درگیری‌ها در بخش مهمی از این کشور عملاً آغاز خواهد شد.
به گزارش مرور نیوز، صبح امروز، منابع دیپلماتیک اعلام کردند، احتمالاً پیش‌نویس طرح آتش‌بس فراگیر سوریه در آنکارا به امضا رسیده و از نیمه شب جمعه نیز اجرایی خواهد شد. این خبر در شرایطی اعلام شد که مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه پیشتر گفته بود، آنکارا و مسکو قصد دارند تا پایان سال ۲۰۱۶ میلادی، آتش‌بس فراگیری را در تمام سوریه برقرار کنند.
تنها ساعاتی بعد و در بعدازظهر امروز بود که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه اعلام کرد، توافق درباره آتش بس سوریه حاصل شده است و آمادگی برای آغاز گفت‌وگوهای صلح سوریه وجود دارد.
پوتین تأکید کرد: «دولت و معارضان سوریه توافق کرده‌اند که به میز مذاکرات بازگردند». وی همچنین اشاره نمود که مسکو سند نظارت بر آتش‌بس در سوریه را امضا خواهد کرد.
پوتین همچنین اعلام کرد، سه توافق درباره حل بحران سوریه امضا خواهد شد. فرمانده کل قوای روسیه تصریح کرد، این اسناد عبارتند از سند آتش‌بس در سوریه، مجموعه اقدامات لازم برای نظارت بر آن و بیانیه در خصوص آمادگی آغاز گفت‌وگوهای صلح سوریه. وی گفت، این توافقات شکننده بوده و نیازمند نظارت و توجه خاص و همچنین تحمل هستند.
پس از رئیس جمهور روسیه، سرگئی شویگو، وزیر دفاع این کشور نیز اعلام کرد که با ترکیه و هیأت معارضان سوری برای برقراری آتش‌بس فراگیر در سوریه به توافق رسیده‌اند و به زودی درگیری‌ها متوقف خواهد شد. شویگو ضمن بیان اینکه با مقامات ترکیه در تماس نزدیک هستند تا از اجرای درست آتش‌بس اطمینان حاصل کنند، گفت: روسیه آماده است بخشی از نیرو‌هایش را از سوریه خارج کند. شویگو با بیان اینکه مسکو و آنکارا ضامن اجرایی شدن آتش‌بس خواهند بود، گفت: مصر نیز در این فرایند شرکت خواهد کرد.
در پی انتشار این اخبار، ستاد کل ارتش و نیروهای مسلح سوریه نیز با اشاره به اینکه از نیمه شب ۳۰ دسامبر همه اقدامات نظامی در این کشور متوقف خواهد شد، اعلام کرد: گروه‌های تروریستی داعش و جبهه النصره و همه گروه‌های وابسته به آن‌ها از این توافق مستثنی هستند. ارتش سوریه همچنین اعلام کرد، هدف از این امر، فراهم کردن شرایط مناسب برای حمایت از روند سیاسی بحران این کشور است.
اما می‌توان گفت، جدی بودن موضوع برقراری آتش‌بس زمانی بیش از پیش مسلم شد که وزیر خارجه ترکیه نیز رسماً درباره این امر موضع‌گیری کرد. مولود چاووش‌اوغلو با بیان اینکه آنکارا و مسکو ضامن اجرایی شدن آتش‌بس هستند، تصریح کرد: توقف درگیری‌ها شامل گروه‌هایی که از سوی سازمان ملل تروریستی شناخته شده‌اند، نمی‌شود. وی همچنین اعلام کرد که آتش‌بس فراگیر سوریه، از نیمه شب جمعه به اجرا درمی‌آید.
هرچند سیر شتابان اخبار مربوط به تحولات آتش‌بس در سوریه ممکن است برای برخی غیرمنتظره به نظر برسد، این موضوع، نتیجه روندی است که پیشتر در حضور وزرای خارجه روسیه، ترکیه و ایران در مسکو آغاز شده و در جریان تعاملات مقامات ارشد روسیه و ترکیه در این زمینه ادامه یافته بود. بر این اساس، مهمترین نکته، دستیابی دولت‌های حامی طرف‌های درگیر در سوریه به توافقی بود که هم ضامن منافع راهبردی آن‌ها و هم تضمین‌کننده ثبات و دوام آتش‌بس در سوریه باشد.
در این راستا، روز گذشته دولت روسیه تأکید کرد که ایران را در جریان پیشنهادهای ترکیه درباره حل و فصل موضوع سوریه گذاشته و کمتر از یک روز پس از بیان این موضوع بود که توافق آتش‌بس سراسری در سوریه رسماً اعلام شد. در این راستا، به نظر می‌رسد ناچار شدن ترکیه به عقب‌نشینی از برخی مواضع پیشین خود بوده که زمینه نهایی شدن این طرح را فراهم کرده است.
در حقیقت، در روند دیپلماتیکی که طی هفته‌های اخیر در موضوع سوریه جریان داشته، ترکیه به مرور بر سر دو موضوع ناچار به امتیاز دادن شده است؛ نخست، دست برداشتن از تأکید مستمر بر ضرورت کناره‌گیری بشار اسد به عنوان پیش‌شرط آغاز فرایند سیاسی و دوم، پذیرش نفوذ ایران در آینده سیاسی سوریه.
موضوع نخست کم و بیش روشن بوده و نیاز به توضیح چندانی ندارد؛ اما در رابطه با موضوع دوم باید اشاره کرد که مقامات ترکیه حتی پس از نشست اخیر در مسکو، همچنان بر ضرورت شامل شدن نیروهای حزب‌الله و دیگر گروه‌های نزدیک به ایران از عرصه درگیری‌ها در سوریه تأکید می‌کردند؛ اما چیزی که در عمل رخ داد و امروز نیز با امضای توافق آتش‌بس جنبه رسمی یافت، این بود که نامی از این گروه‌ها به میان نیامد. البته نکته اینجاست که حزب‌الله اساساً به عنوان یک نیروی رسمی و قانونی فعال در لبنان، با درخواست دولت قانونی سوریه وارد این کشور شده و وضعیتش با دیگر گروه‌ها متفاوت بوده و هست.
در مقابل، به نظر می‌رسد عدم مخالفت روسیه با عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه، به این دلیل بوده که به نوعی در روند پایان یافتن درگیری‌ها در سوریه، پرستیژ ترکیه نیز حفظ شده و چنین بیان شود که این همه هزینه مالی و انسانی ترکیه در سوریه، برایش بدون دستاورد هم نبوده است. به این ترتیب و در شرایطی که بعید است دولت جدید آمریکا به رهبری ترامپ هم مخالفت جدی با طرح‌های روسیه در خاورمیانه داشته باشد، چشم‌انداز رسیدن سوریه به شرایطی باثبات، بیش از هر زمان دیگری جدی شده است.
