زلزله ویرانگر قهرمان مرعش، دولت اردوغان را وادار کرده نقشه راه موثری برای مقابله با پیامد‌های زلزله طراحی کند که به نظر می‌رسد برخی از تصمیمات این نقشه راه، برای ایران نیز آموزنده باشد.
به گزارش مرور نیوز، حدود یکسال از وقوع زلزله مهیب قهرمان مرعش ترکیه سپری شده، اما نه تنها پیامد‌های آن همچنان پابرجا هستند، بلکه نگرانی در مورد زلزله‌های بعدی نیز، مقامات سیاسی این کشور را به تکاپو انداخته است. زلزله قهرمان مرعش ترکیه در این کشور جان نزدیک به ۵۱ هزار نفر را گرفت و خط دنبال آن در شمال سوریه نیز ۸ هزار شهروند همسایه جنوبی ترکیه را از بین برد.
زلزله ۷.۸ ریشتری قهرمان مرعش در حالی روی داد که متخصصین ژئوفیزیک و زلزله در ترکیه، بار‌ها اعلام کرده بودند که گسل‌های آناتولی خطرناک هستند و شهرداری‌های این مناطق، در مورد ساخت و ساز گسترده و فاقد استاندارد، هشدار داده بودند. اما حالا دولت ترکیه به یک جمع بندی جدید رسیده و زلزله ویرانگر قهرمان مرعش، دولت اردوغان را وادار کرده نقشه راه موثری برای مقابله با پیامد‌های زلزله طراحی کند. به نظر می‌رسد برخی از تصمیمات این نقشه راه برای ایران نیز آموزنده باشد.
روی گسل، شهر نسازیم
نمایندگان پارلمان ترکیه، شاهد سخنرانی وزیری بودند که قبلاً ترجیح می‌داد در مورد خطوط گسل در این کشور سکوت کند و حتی نقشه گسل‌ها را به رسمیت نشناسد. اما او این بار، در سخنرانی خود پشت تریبون مجلس، تصویر بزرگی به دست گرفت که نشان می‌داد او و همکارانش، موضوع گسل‌ها را جدی گرفته اند.
مهمت اوزحسکی وزیر محیط زیست، شهرسازی و تغییرات اقلیمی ترکیه، در سخنرانی خود اعلام کرد: «باید این واقعیت را بپذیریم که ترکیه، سرزمین زلزله هاست. حالا که با تجارب تلخ چندین دهه، گسل‌ها را شناسایی کرده ایم، در اوج جدیت و سختگیری، بر بناسازی در شهرها و روستا‌ها نظارت می‌کنیم و هرگز اجازه نخواهیم داد که بر روی خطوط گسل زلزله هیچ ساخت و سازی صورت بگیرد. ما در این مورد با کسی تعارفی نداریم. مهم نیست کدام شهرداری چنین مجوزی بدهد. به محض اطلاع، برخورد و ممانعت می‌کنیم».
وزیر مسکن و شهرسازی ترکیه در ادامه اعلام کرد که دولت به منظور برخورد جدی با افراد، نهاد‌ها و شرکت‌هایی که در ساخت و ساز، بستر رود و حریم رود را نادیده می‌گیرند، تصمیمات جدی اتخاذ کرده و تمام استانداری‌ها و فرمانداری‌های کشور، با چنین اقداماتی با فوریت و به شکل ضربتی، اقدام می‌کنند.
او به این واقعیت اذعان کرد که وقوع سیلاب‌های مهیب و پدیده رانش زمین در ۵ استان ترکیه، ارتباط مستقیمی با رفتار‌های غلط بشر با طبیعت داشته و در نتیجه بسیاری از تلفات انسانی سیل و خسارات مادی آن، موضوعی نیست که بشود آن را با قضا و قدر و حوادث غیرمترقبه توجیه کرد.
اوزحسکی در ادامه به تابلوی مهیب برخی شهر‌های شلوغ و نا به سامان ترکیه اشاره کرده و می‌گوید: «وضعیت برخی شهر‌های ما واقعاً وحشتناک و نگران کننده است. قصد من از بیان این آسیب ها، موضع گیری سیاسی در قبال دولت‌های قبلی یا احزاب و شهرداری‌ها نیست. من می‌خواهم همه ما فارغ از دیدگاه سیاسی و حزبی، واقعیت را به شکل عینی و ملموس ارزیابی کنیم. تابلویی که از سیمای شهر‌های ما در ۷۰ سال اخیر دیده شده، بسیار ترسناک است. چرا که در ۷۰ سال گذشته به دلیل مهاجرت بی رویه به شهرها شاهد ساخت خانه‌های سست بنیاد زیادی بوده ایم. به طور غیرقانونی، حتی در ساعاتی از شب، بدون هیچ نوع تدبیر فنی و قانونی، خانه‌ها و بیغوله‌های کوچک و بزرگی را ساختند. در نتیجه، منظره‌ای که با آن مواجه می‌شویم این است، خانه‌ها و محله‌های ناسالم و سست و شهر‌های بی هویت و بی سامان. با کمال تاسف باید بگویم در حاشیه اغلب شهر‌های ما، میلیون‌ها مسکن غیرمقاوم در برابر زلزله، ساخته شده اند».
به گفته وزیر مسکن و شهرسازی ترکیه، این کشور با بیش از ۵۰۰ خط گسل فعال یکی از ۵ کشور پرخطر در خط امتداد آلپ تا هیمالیا است و ۶۶ درصد از اراضی ترکیه، در منطقه زلزله درجه یک و دو قرار دارد.
به بیانی روشن، بیش از ۷۰ درصد جمعیت ترکیه در منطقه زلزله درجه یک و دو واقع شده اند و در این مناطق زندگی می‌کنند.
از سال ۱۹۰۰ میلادی یعنی از زمانی که استفاده از اندازه گیری‌های ابزاری مرسوم شد، تعداد زلزله‌های ویرانگر بالای ۶ ریشتر در مناطق دریایی ترکیه، ۲۳۱ مورد بوده و تقریباً هر سال دو زلزله ویرانگر را تجربه کرده است. همچنین تعداد زلزله‌هایی که در سرزمین اصلی ترکیه رخ داده بیش از ۶۰ مورد بوده و علاوه بر کشته شدن بیش از ۱۳۰ هزار نفر، میلیارد‌ها دلار خسارات مالی به بار آمده است.
بزرگترین فاجعه آناتولی در هزار سال اخیر
وزیر مسکن و شهرسازی ترکیه اعلام کرده که زلزله مهیب قهرمان مرعش در سال جاری میلادی که در ۶ فوریه رخ داد، بزرگترین فاجعه‌ای است که تا به حال در تمدن هزار ساله آناتولی روی داده است. چرا که به طور مستقیم حیات ۱۴ میلیون نفر را در ۱۸ شهر تحت تاثیر قرار داد.
پس از زلزله قهرمان مرعش، صد‌ها مهندس و کارشناس در غالب تیم‌های بازرسی، شهر‌های منطقه زلزله زده را بررسی کردند و تحقیقات آنان نشان داد که از مجموع ۶ میلیون ساختمانی که پس از زلزله مورد بررسی قرار گرفت، تعداد ساختمان‌هایی که نیاز به تخریب کامل داشتند در حد ۶۸۰ هزار واحد مسکونی بوده و همچنین حدود ۱۷۰ هزار مغازه و محل کار، در لیست بنا‌هایی قرار گرفتند که باید به طور کامل با خاک یکسان شوند.
تیم تحقیقاتی وزارت مسکن ترکیه به این نتیجه دست یافت که لازم است حتی در مناطق روستایی استان قهرمان مرعش، خانه‌ها با سازه فولادی – آهنی بازسازی شوند و مناقصه ساخت ۵۰ هزار واحد مسکونی روستایی مقاوم، هزینه سنگینی بر دست دولت ترکیه گذاشت.
استانبول در خطر
کلانشهر ۱۴ میلیون نفری استانبول، بر روی قدرتمندترین گسل زلزله غرب ترکیه قرار گرفته است. بنا بر گفته وزیر مسکن و شهرسازی ترکیه، تحقیقات مهندسین و متخصصین ترکیه نشان داده تعداد بنا‌های ضعیف و خطرناک در استانبول، از هر استان دیگری بالاتر است.
هم اکنون در ترکیه ۳۱ میلیون ساختمان مسکونی و ۶ میلیون ساختمان اداری وجود دارد. از مجموع این ساختمان ها، تعداد ۶ میلیون ساختمان مسکونی و ۱ و نیم میلیون مغازه و اداره در معرض خطر هستند. چنین چیزی به این معنی است که یک ششم از کل ساختمان‌های ترکیه، در برابر کوچکترین زلزله مقاومتی ندارند و در صورت تکرار واقعه، شمار تلفات، بالا خواهد بود.
در میان ساختمان‌هایی که مورد بررسی قرار گرفته اند، ششصد هزار مورد در شرایط بحرانی و بسیار خطرناک هستند و نیاز به تخریب فوری دارند.
با توجه به وضعیت خاص و حساس استانبول و نیاز به تخریب ۳۵۰ هزار ساختمان، دولت ترکیه کمپینی به راه انداخته که محتوای آن چنین است: «بگذارید تخریب و بازسازی کنیم. نیمی از هزینه بر دوش دولت خواهد بود».
هم اکنون ۱ میلیون شهروند ترکیه در این طرح ثبت نام کرده اند و تعداد ۷۰ هزار نفر از آنان، پرونده خود را نهایی کرده و ساختمان‌های آنان در حال تخریب و بازسازی است. پیش بینی شده که تا پایان سال ۲۰۱۴ میلادی دست کم ۷۵۰ هزار ساختمان در استانبول، تخریب و بازسازی شوند.
ترکیه و رویای شهر‌های هوشمند
وزیر مسکن و شهرسازی ترکیه اعلام کرده که این کشور، قصد دارد در چهارچوب یک برنامه مفصل، تدابیری برای هوشمندسازی شهرها اتخاذ کند. به نحوی که شهرها و سازه‌های آن، در برابر بلایا مقاوم باشند و در این شهرها، اهمیت ویژه‌ای به افقی سازی داده شود.
چنین چیزی به این معنی است که مرتفع سازی و انبوه سازی در شهر‌هایی که نزدیک گسل‌های بزرگ واقع شده اند، کنار نهاده خواهد شد. البته علاوه بر مقاوم سازی و هوشمندسازی، موضوعات دیگری همچون بها دادن به «فرهنگ محله» و همچنین شعار بلندپروازانه «به صفر رساندن زباله ها» در طرح مزبور مورد بررسی قرار گرفته است.
