اختلاف بین عربستان و قطر پیشینه تاریخی دارد

مرور نیوز- گروه بین الملل؛ بیشتر کشورهای حاشیه خلیج فارس با یکدیگر اختلافات مرزی و ارضی دارند. شاید در هیچ منطقه ای از جهان به اندازه خلیج فارس اینگونه اختلافات میان کشورها و بازیگران سیاسی به این درجه و حد اختلاف  وجود نداشته باشد. در این منطقه نمی توان دو کشور را یافت که از این قاعده کلی مستثنی باشند. بیش از 50 مورد اختلافات مرزی و ارضی در میان 8 کشور خلیج فارس وجود دارد که این منطقه را تبدیل به بستری از حوادث غیر قابل پیش بینی کرده است .

ویژگی غالب اختلافات مرزی و ارضی در میان کشورهای خلیج فارس آن است که تداوم آنها موجب بروز برخوردهای مرزی و جنگ شده است، به عبارت دیگر اختلافات مرزی و ارضی بین کشورهای خلیج فارس تنها به صورت اختلاف باقی نمانده بلکه معمولا با برخوردهای مرزی بوده است.

تقریبا تمام کشورهای خلیج فارس که با یکدیگر اختلافات مرزی داشته اند درگیر برخوردهای مرزی و جنگی نیز بوده اند، اگر از جنگ ایران و عراق صرف نظر کنیم که علاوه بر هشت سال جنگ تعداد برخوردهای مرزی بین آنها از شمار خارج شده است میان بقیه دولت های خلیج فارس بیش از 60 جنگ سازمان یافته و برخوردهای مرزی از اوایل قرن بیستم تا پایان هزاره دوم  میلادی اتفاق افتاده است.

به عنوان مثال در سپتامبر 1992 نیروهای نظامی عربستان به قطر تجاوز کردند و بخش هایی از خاک این کشور را به تصرف درآوردند. به دنبال آن قطر اجرای قرارداد مرزی 1965 خود را با عربستان به حالت تعلیق درآورد و به عنوان اعتراض از شرکت در جلسات شورای همکاری خلیج فارس اجتناب کرد. بعد از 3 ماه کشمکش سرانجام با میانجیگری مصر، دو کشور موافقتنامه ای در خصوص حل و فصل اختلافات مرزی بین خود منعقد کردند. به موجب این موافقتنامه قرار شد کمیسیونی جهت تعیین مرزهای بین دو کشور تشکیل شود این چندمین موافقتنامه مرزی است که بین دو کشور منعقد می گردد. با این حال تاکنون مرزهای بین آنها به طور نهایی تحدید نشده است.

از نظر جغرافیایی اختلافات مرزی و ارضی عربستان و قطر شامل یک باریکه از اراضی جنوبی قطر می شود. عربستان مدعی مالکیت بر 23 مایل از سواحل جنوب شرقی قطر است اما اختلافات ارضی بین دو کشور تنها محدود به این قسمت نمی شود، بلکه دو کشور نسبت به مرزهای جنوب غربی و سلوا نیز با یکدیگر اختلاف ارضی دارند بنابراین اختلافات مرزی و ارضی بین دو کشور از خلیج سلوا واقع در جنوب غربی قطر آغاز و تا خور العدید واقع در جنوب شرقی قطر امتداد می یابد.

نسبت به اراضی جنوب شرقی قطر ابوظبی نیز ادعایی دارد هر چند هنگام حل و فصل اختلافات مرزی و ارضی عربستان با ابوظبی در 1974 در مورد واحه بوریمی این اختلاف ظاهرا حل شد اما هنوز به صورت یک منبع قابل اصطکاک بین سه کشور باقیمانده است. برخوردهای مرزی سپتامبر 1992 بین عربستان و قطر در همین محل روی داد.

علاوه بر آن، مرزهای برون ساحلی عربستان و قطر هنوز تحدید نشده است. تعیین مرزهای دریایی به علت وجود ذخایر عظیم نفت و گاز در منطقه برای دو کشور بسیار حائز اهمیت است. در خلیج سلوا بین عربستان و قطر ذخایر نفت وجود دارد اما تعیین مرزهای دریایی به علت خصوصیات فیزیکی خلیج فارس یعنی وجود جزایر، سکوهای شنی و تپه های مرجانی بسیار پیچیده است. بنابراین حتی اگر دو کشور دارای حسن نیت هم باشند تعیین مرزهای دریایی آن ها ممکن است، سال ها به طول انجامد.

شایان ذکر است که متغیرهای بسیار زیادی چون ساختار امنیتی کشورهای خلیج فارس، ایدئولوژی، نفوذ و توطئه کشورهای غربی، قدرت طلبی کشورهای حاشیه خلیج فارس در این منطقه، اختلافات درونی کشورهای حاشیه خلیج فارس ( بطور مثال امارات با هفت امارت اختلافات مرزی و محتوایی بسیار زیادی با هم دارند)، رقابت های پیدا و پنهان پادشاهان کشورهای حاشیه خلیج فارس با یکدیگر  و رقابت کشورهای عربستان و قطر در منطقه برای نفوذ بیشتر در کشورهایی که دچار بحران های داخلی شده اند این منطقه را به منطقه ای با پتانسیل های بسیار زیاد در زمینه اختلاف و دشمنی تبدیل کرده است.

البته در کنار متغیرهای ذکر شده همچنان باید اذعان کرد که اختلافات مرزی و ارضی میان کشورهای حاشیه خلیج فارس بویژه عربستان و قطر  که این خود نیز سابقه در نفوذ کشور انگلستان در این منطقه داشته یکی از اصلی ترین عوامل بحران زا این منطقه محسوب می شود. 

تمجید امیر قطر از ایران

چند روز قبل از آغاز تحریم های قطر، امیر قطر در اظهارات تأکید کرد: «ایران یک قدرت اسلامی است و هیچ عقلانیتی در دشمنی با ایران وجود ندارد». تمیم بن حمد آل ثانی همچنین گفته است:‌ «ایران یک قدرت اصلی برای حفظ ثبات در منطقه است».

تلاش عربستان برای متحد کردن کشورهای عربی در مخالفت با قطر 

عربستان سعودی روز دوشنبه روابط دیپلماتیک و هرگونه ارتباط زمینی، دریایی و هوایی با قطر را در جهت جلوگیری از هرگونه اقدام تروریستی و حفاظت از امنیت ملی خو قطع کرد. عربستان تنها به این موضوع اکتفا نکرد و طی بیانیه ای از همه کشورهای برادر و دوستان خود درخواست کرد تا این اقدام را انجام دهند.

ریاض ضمن اعلام ممنوعیت سفر اتباع عربستان به قطر، به اتباع قطر هشدار داد چهارده روز فرصت دارند تا خاک عربستان  را ترک کنند و تردد شهروندان قطری به این کشور را ممنوع اعلام کرد.

پس از این اقدام عربستان، بحرین به دلیل اصرار قطر به حرکت در مسیر بی ثباتی بحرین و مداخله در امور داخلی کشور بحرین ارتباط خود را با دوحه قطع کرد. این کشور شهروندانش را از سفر به قطر یا اقامت در این کشور منع کرد و همه مسیرهای هوایی و دریایی این کشور به قطر و بالعکس را بست.

دولت بحرین دیپلمات های خود را از دوحه خارج کرد و به دیپلمات های قطری 48 ساعت فرصت داد که خاک بحرین را ترک کنند.

قطع رابطه مصر با قطر 

به گزارش پایگاه خبری سعودی ایلاف، وزارت امور خارجه جمهوری عربی مصر با صدور بیانیه‌ای ضمن اعلام قطع روابط سیاسی با کشور قطر، علت چنین تصمیمی را حمایت دوحه از سازمان های تروریستی و تلاش برای فتنه انگیزی و شکاف در میان کشورهای عربی عنوان کرد.

در این بیانیه آمده است، به علت اصرار نظام سیاسی قطر به حرکت در مسیر دشمنی با مصر و بی نتیجه بودن تمامی تلاش ها جهت دور کردن این کشور از سیاست حمایت از سازمان های تروریستی و در صدر آن ها اخوان المسلمین، جمهوری عربی مصر تصمیم گرفته است تا روابط سیاسی خود را با کشور قطر قطع کند، دوحه به آن دسته از رهبران اخوان المسلمین که به علت مشارکتشان در فعالیت های تروریستی علیه امنیت و سلامت مصر، با احکام قضایی مواجه شده اند پناه داده است  ضمن اینکه این کشور در ترویج اندیشه های القاعده و داعش و حمایت از عملیات تروریستی در صحرای سینا نقش دارد. این کشور همچنان به مداخله در امور داخلی مصر و کشورهای منطقه اصرار دارد و این روند تا حدی است که امنیت ملی اعراب را تهدید و به گسترش فتنه انگیزی و شکاف در جهان عرب کمک می کند. اینگونه فعالیت ها در چارچوب برنامه  های حساب شده این کشور علیه وحدت و منافع امت عرب است.

در ادامه بیانیه وزارت امور خارجه مصر آمده است، جمهوری عربی مصر همچنین اعلام می کند در چارچوب حفاظت از  امنیت ملی خود، خطوط هوایی و بنادر خود را در برابر تمامی وسایل حمل و نقل قطری مسدود کرده است و از کشورهای دوست و برادر و همچنین شرکت های عربی و بین المللی درخواست خواهد کرد تا در مقصدشان به دوحه به این تصمیم مصر توجه داشته باشند.

امارات روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کرد

 امارات روز دوشنبه روابط خود را با قطر قطع و این کشور را به بی ثبات کردن امنیت منطقه متهم کرد، امارات شهروندانش را از سفر به قطر یا اقامت در این کشور یا تردد از آن منع کرد.

در حالی که پنج کشور مصر، عربستان، امارات، بحرین و مالدیو و دو دولت موقت لیبی و دولت مستعفی یمن روابط خود را با قطر قطع کردند، اردن در خصوص تحولات اخیر در منطقه خلیج فارس و قطع روابط این کشورها با قطر نظری نداد.

در همین حال، نفیس زکریا، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان نیز اظهار داشت، کشورش در حال حاضر هیچ برنامه‌ای برای قطع روابط دیپلماتیکش با قطر ندارد.

وی گفت: در صورت وجود هرگونه تصمیمی بیانیه‌ای برای توضیح در مورد تحولات صادر خواهیم کرد اما در حال حاضر هیچ برنامه و یا تصمیمی پیرامون قطر نداریم.

 اما کشور ایران در برابر این اقدام موضع گیری کرد و وزیر امور خارجه در توییت خود نوشت: همسایگان همیشگی هستند، جغرافیا را نمی‌توان تغییر داد. خشونت هیچگاه راه حل نیست. گفتگو امری ضروری است به ویژه در ماه مبارک رمضان.

واکنش نظامی قطر

امیر قطر با صدور بخشنامه ای به نیروهای مسلح این کشور دستور آماده باش کامل را برای مقابله با هر تجاوزی به خاک این کشور صادر کرد.

با توجه به تنش های بوجود آمده و اعلام خرسندی دونالد ترامپ از تحریم قطر در منطقه باید دید عربستان همچنان زیر پرچم آمریکا قدم برداشته و برای منافع این کشور مسیر خود را ادامه می دهد، یا دیپلماسی در منطقه از بروز مشکلی بزرگتر در منطقه جلوگیری می کند.