نشست ائتلاف علیه دوحه و تمدید تنش در خلیج فارس

به گزارش مرور نیوز، با گذشت یک ماه از قطع روابط هفت کشور عربی از جمله عربستان سعودی، مصر، امارات متحده عربی و بحرین با قطر و تشدید مواضع متقابل محور سعودی با دوحه، به نظر می رسد تلاش های دیپلماتیک برای پایان تنش در حاشیه خلیج فارس در وضعیتی شبیه به بن بست قرار گرفته است.
آخرین نمود این وضعیت در مواضع وزیران امور خارجه چهار کشور عربی در قاهره پایتخت مصر انعکاس یافت؛ مقاماتی که شامگاه چهارشنبه چهاردهم تیرماه گردهم آمدند تا سیاست و مواضعی مشترک را در برابر قطر به نمایش بگذارند و تهدیدات خود علیه دوحه را تکرار کنند.

** یک ماه تقابل فزاینده عربی با دوحه
رسانه های سعودی اواسط ماه گذشته با انتشار سخنانی منسوب به شیخ «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر که البته از سوی مقامات این کشور تکذیب شد، خاکستر آتشی پنهان در روابط دوجانبه را کنار زدند که منجر به تنشی جدی در مناسبات کشورهای عربی منطقه شد.
مهمترین محورهای سخنان منسوب به امیر قطر معطوف به ضرورت روابط دوستانه با جمهوری اسلامی ایران در منطقه، غیرتروریستی خواندن حزب الله لبنان و گروه های وابسته به اخوان المسلمین و نیز حضور نیروهای آمریکایی در پایگاه نظامی «العدیده» قطر بود.
در ادامه، شماری دیگر از کشورهای عربی به ریاض پیوستند و اقدام به قطع روابط خود با قطر کردند. در پی قطع روابط دیپلماتیک این کشورها، مسیرهای ترانزینی مصر، امارات، بحرین و سعودی به سوی قطر مسدود و تحریم های اقتصادی علیه دوحه وضع شد.
تقابل سابقه دار سعودی ها با قطر که حدود سه سال پیش یعنی در مارس 2014 منجر به قطع روابط ریاض، منامه و ابوظبی با دوحه شد، این بار ابعاد گسترده تری یافت تا جایی که برخی بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای را به واکنش واداشت، به ویژه در روزهای گذشته که فهرستی از سوی چهار کشور عربی مشتمل بر 13 درخواست به قطر ارایه شد تا به واسطه پذیرش آن ها تحریم های پیش روی دوحه پایان یابد.
در این فهرست، توقف همکاری ها و کاهش سطح روابط با ایران، خروج نظامیان ترکیه از قطر، پایان حمایت دوحه از گروه های تروریستی و تعطیلی رسانه هایی چون «الجزیره» و نیز پرداخت غرامت به کشورهای تحریم کننده به عنوان مطالبات اصلی مطرح و برای قطر مهلتی ده روزه تعیین شد تا این شرایط را بپذیرد.
با توجه به پایان مهلت ده روزه در تاریخ دوشنبه دوازدهم تیرماه، کویت که نقش میانجی اختلافات را برعهده داشت تقاضایی برای تمدید 48 ساعته مهلت را مطرح کرد اما پیش از پایان موعد پذیرش فهرست سیزده بندی، قطر پاسخ مکتوب خود را مبنی بر عدم پذیرش این خواسته ها به کویت تسلیم کرد تا به مقام های سعودی عرضه دارد.
همچنان که اشاره شد این تنش ابعادی گسترده تر از سال 2014 میلادی یافت و موضع گیری دیگر بازیگران را به همراه داشت. در این میان آمریکا کوشید نقش تعیین کننده ای را در این تنش ایفا کند. کاخ سفید دوازدهم تیرماه اعلام کرد «دونالد ترامپ» رییس جمهوری این کشور با سران سعودی، امارات و قطر تلفنی صحبت کرده و دیدگاه ها و نگرانی های خود را با آنان در میان گذاشته است. با وجود تاکید آمریکایی ها بر ضرورت پایان این تنش، مواضع ترامپ و دستگاه سیاست خارجی آمریکا دست کم از جنبه اعلانی حمایت از مواضع سعودی ها بوده است.
در روزهای گذشته کشورهای اروپایی به ویژه رهبران انگلیس، فرانسه و آلمان با مقامات عربی گفت وگو کرده و کوشیدند تا طرفین اختلافات عربی را به سوی نزدیک سازی دیدگاه ها وسازش سوق دهند. از سوی دیگر حضور نظامیان ترکیه در قطر و تاکید ائتلاف ضدقطری بر خروج آنان سبب شد تا نقطه اشتراک دوحه و آنکارا بر سر حمایت از اخوانی ها در منطقه پررنگ تر شود. به گفته مقام های ترکیه، حضور نظامی ترکیه در قطر برای امنیت دوحه و نیز منطقه ضروری است و تنها در صورت خواست قطر نظامیان ترک این کشور را ترک خواهند کرد.
تهران اما به رغم تکرار اتهام های ضد ایرانی و اعمال فشار بر قطر برای پایان رویکرد دوستانه در قبال جمهوری اسلامی از ابتدای این تنش خواستار گفت وگو برای رفع اختلافات بوده است. در چارچوب سیاست های جمهوری اسلامی ایران برای حسن همجواری، قطر کوشید از طریق راه های ارتباطی، گسترش مبادلات تجاری و بهره جویی از ظرفیت های اقتصادی ایران به ویژه در زمینه تامین اقلام ضروری کشاورزی بر تحریم های پیش رو فائق آید.

** نشست قاهره؛ مقدمه ای برای تبدیل تنش به بحران؟
آخرین ایستگاه کش و قوس های سیاسی میان دوحه و چهار کشور عربی نشست قاهره بوده که در آن وزیران امور خارجه عربستان، مصر، امارات و بحرین از اقدامات تنبیهی و گسترش تحریم ها علیه دوحه سخن به میان آورده اند. آنان ضمن تکرار درخواست های خود باز هم قطر را به مداخله در امور همسایگان متهم ساخته و خواستار توقف حمایت این کشور از تروریست ها شده اند. این در حالی است که قطر بارها این اتهامات را رد کرده است.
در همین ارتباط و همزمان با نشست قاهره، «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر امور خارجه قطر در لندن قبول خواست ائتلاف ضد دوحه را به معنای رها کردن حق حاکمیت قطر دانست و مطالبات مطروحه چهار کشور عربی را غیرواقعی و غیرقابل پذیرش خواند.
وی البته اعلام کرد کشورش برای گفت وگو و دستیابی به یک راه حل مورد پذیرش طرف های اختلاف آمادگی دارد اما همسایگانش هر نوع تغییر برای دستیابی به توسعه و پیشرفت را یک تهدید می دانند.
پیش از گردهمایی در قاهره که نتیجه آن «بی محتوا و منفی» خواندن پاسخ قطر به درخواست کشورهای ائتلاف بود، برخی رسانه ها از تصمیمات تنبیهی چهار کشور خبر دادند از جمله «گاردین» به نقل از برخی دیپلمات ها نوشت به احتمال زیاد تحریم ها علیه قطر تشدید شده و موضوع لغو عضویت این کشور در شورای همکاری خلیج فارس مورد بررسی قرار می گیرد. این روزنامه انگلیسی همچنین پیش بینی کرد قطر برای غلبه بر نتایج تحریم های عربی و افزایش درآمدها به همکاری های بیشتر با ایران در حوزه های گازی مشترک رو خواهد آورد. در برابر، «اسکای نیوز» از احتمال تبدیل نشست قاهره به نشست های دوره ای برای تقابل با قطر خبر داد گویی شرکت کنندگان در نشست قاهره امید خود را برای دستیابی به راه حل پایان تنش در کوتاه مدت از دست داده اند.
علاوه بر آنچه گفته شد، برخی رسانه ها از احتمال اقدام های یکجانبه و ناگهانی علیه قطر خبر داده و از امکان تحرکات نظامی برای تحت فشار قرار دادن دوحه سخن به میان آورده اند. با این حال آنچه مشخص است اینکه قطری ها در وضعیت کنونی قصد عقب نشینی در برابر محور سعودی را نداشته و نتیجه تنش کنونی را همپیوند با حیثیت سیاسی خود در عرصه منطقه ای و بین المللی می دانند.