همه مجوزها برای فروش هواپیما به ایران صادر شد

به گزارش مرور نیوز، مجلس نمایندگان آمریکا هفته گذشته قانونی را به تصویب رساند که بر اساس آن از فروش هواپیماهای بویینگ به ایران برخلاف نص صریح برجام جلوگیری می‌شد. با وجود آن‌که این قانون نیاز به تصویب مجلس سنا دارد اما این اولین آزمون کنگره آمریکا با اکثریت جمهوری‌خواهان بود.

در عین حال بر اساس گزارش رسانه‌ها باراک اوباما اعلام کرده است که حتی در صورت تصویب این قانون آن را وتو می‌کند.

هنوز یک هفته از تصویب قانون مذکور در کنگره نگذشته است که خبرگزاری رویترز روز سه‌شنبه بر اساس اظهارات منابع مطلع از مساله فروش هواپیماهای مسافربری ایرباس به ایران، اعلام کرد: وزارت خزانه‌داری آمریکا برای فروش ۱۰۶ فروند هواپیمای مسافربری ایرباس به شرکت ایران‌ایر مجوز داده است.

این دومین مجوز مورد درخواست شرکت ایرباس فرانسه برای فروش هواپیماهای مسافربری به ایران‌ایر از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا با تایید اوفک است.

اگرچه ایرباس در فرانسه مستقر است، اما برای فروش هواپیماهای خود به ایران باید موافقت آمریکا را باید به دست آورد، زیرا دست کم 10 درصد از اجزای این هواپیماها ساخت آمریکا هستند.

بر اساس گزارش رسانه‌های داخلی، اصغر فخریه کاشان، قائم مقام وزیر راه و شهرسازی روز سه‌شنبه با بیان این‌که قرارداد خرید ۱۱۲ فروند هواپیمای ایرباس نهایی شده و آماده امضا است، تصریح کرد: بر اساس قرارداد اولیه، روش خرید هواپیماها به صورت اجاره به شرط تملیک بلندمدت است که در این راستا با یک شرکت لیزینگ بین‌المللی برای تأمین مالی خرید ۷۷ فروند ایرباس به توافق نهایی رسیده‌ایم.

بر اساس بند ۲۲ برجام، ایالات متحده به نحو مشخص شده در ضمیمه ۲ و منطبق با ضمیمه ۵، "اجازه فروش هواپیماهای مسافری و قطعات و خدمات مربوطه به ایران"، "مجوز این که اشخاص غیرآمریکایی که در مالکیت یا کنترل اشخاص آمریکایی هستند، به نحو منطبق با این برجام با ایران مشارکت کنند" و "مجوز واردات فرش و مواد غذایی از مبدا ایران به آمریکا" را صادر خواهد کرد.

تاکنون قرارداد خرید ۸۰ فروند هواپیمای مسافری بویینگ با این شرکت امضا شده است و بر اساس اطلاع منابع نزدیک به وزارت خارجه اوفک و وزارت خزانه‌داری آمریکا کانال‌های مالی ارسال پول این هواپیماها را نیز تایید و تعیین کرده است.

هم‌چنین با اعطای مجوز ۱۰۶ فروند هواپیمای مسافری ایرباس به علاوه ۱۷ فروند که قبلا توافق بر سر آن انجام شده است تاکنون ۱۲۳ فروند هواپیمای ایرباس مورد موافقت قرار گرفته است.

قانون داماتو؛ تمدید یا تحمیل

تمدید قانون داماتو از موضوعات دیگری است که در یکی دو هفته اخیر از این منظر که آیا این اقدام نقض برجام است یا خیر، بحث برانگیز شده است.

بر اساس بند ۲۶ برجام، ایالات متحده با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست دو به عمل خواهد آورد. دولت ایالات متحده، در چارچوب اختیارات قانونی رییس‌جمهور و کنگره، از "بازگرداندن" یا "تحمیل مجدد" تحریم‌های مشخص شده در پیوست ۲ که اعمال آن‌ها را وفق این برجام متوقف کرده است، خودداری می‌کند، فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش‌بینی شده در این برجام.

تحریم‌ها علیه ایران تحت قانون داماتو (ISA) تحریم‌های ثانویه هستند و تمدید آن از آن‌جایی که بر اساس برجام تمامی تحریم‌های ثانوی به جز تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی به مدت هشت سال باید برداشته شوند نقض برجام محسوب می‌شود. بنابراین قانون داماتو شامل تحریم‌های ثانویه است و بر اساس برجام اجرایش متوقف شده است و باز هم بر اساس نص صریح برجام (ضمیمه ۲) در مورد کلیه قوانین و فرامین اجرایی ارجاع داده شده طبق این برجام از جمله قانون تحریم‌های ایران (ISA) مصوب ۱۹۹۶، آخرین اصلاحیه قوانین و فرامین اجرایی مزبور تا تاریخ نهایی شدن برجام مدنظر است؛ یعنی قوانین و فرامین مربوط به تحریم‌ ایران که در چارچوب تحریم‌های ثانویه تعریف می‌شوند بعد از تاریخ برجام نباید تمدید یا مجددا اجرا شوند.

در ضمیمه ۲ برجام یعنی همان پیوستی که به توقف تحریم‌های ایران اشاره دارد، تاکید شده است که برخی از بندهای تحریمی قانون داماتو توسط آمریکا متوقف خواهد شد.

پارگراف B ضمیمه ۲ برجام همان قسمتی است که به تحریم‌هایی که توسط آمریکا علیه ایران اعمال می‌شده و پس از برجام باید متوقف شود اشاره شده است. در برجام آمده است: ایالات متحده آمریکا متعهد می‌شود طبق ضمیمه شماره ۵، اعمال کلیه تحریم‌های مرتبط هسته‌ای به نحو مذکور در بخش های ۱-۴ تا ۹-۴ زیر را متوقف کند و اقدام قانونی مقتضی برای لغو یا اصلاح آن‌ها را پیگیری کند،

در بند ۴.۲.۱. پیوست ۲ برجام یک بند مربوط به تحریم‌های داماتو (۵(a)(۷)) که اسم حقوقی آن تحریم‌های ایسا (ISA Sections) متوقف شده است. تحریم‌هایی که بر اساس برجام و در چارچوب داماتو باید برداشته شود و دیگر تمدید نشوند؛ (a) تحریم‌های مربوط به توسعه منابع نفتی ایران، تولید مواد نفتی پالایش شده (محصولات پالایشگاهی) و صادرات محصولات نفتی پالایش شده به ایران، (۷) درباره داروها، ملزومات دارویی یا دیگر اقلام بشردوستانه و (۲) یکی دیگر از بندهای برجام که به قانون داماتو اشاره دارد بند ۴.۳.۱. ضمیمه ۲ است. در این بند نیز همانند بند پیشین به ۵(a)(۷) قانون داماتو اشاره شده و آن‌را متوقف کرده است.

بنا بر این گزارش، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان ۲۳ خرداد در مجلس شورای اسلامی در مورد قانون داماتو گفت: نمایندگان مجلس آمریکا به دنبال تحریم هستند و ما به دولت آمریکا تذکر داده‌ایم که باید برجام رعایت شود. تمدید قانون داماتو مغایر برجام به شمار می‌رود و نحوه برخورد با این قانون در کنگره باعث می‌شود که برجام نقض شود البته اهداف و چارچوب‌های برجام هم مشخص است.

هم‌چنین اخیرا یک مقام آگاه در وزارت امور خارجه درخصوص تمدید قانون تحریم ISA یا همان داماتو توسط مجلس نمایندگان آمریکا گفت که "مصوبه مجلس نمایندگان به معنی تمدید این قانون نیست و رییس‌جمهور آمریکا موظف به جلوگیری از آن است."

این مقام آگاه گفته است که "در هر حال جمهوری اسلامی ایران برای همه شرایط گزینه‌های مناسب را آماده کرده است."

با وجود این که قانونی به نام "داماتو" برای ۲۰ سال است که از سوی آمریکا علیه ایران تصویب و تمدید و اجرا می‌شود اما تا قبل از اعمال تحریم‌های ملی و یک‌جانبه در سال ۱۳۸۹ علیه ایران، این قانون و بسیاری از قوانین داخلی آمریکا درباره ایران اجرا نمی‌شد و حتی در مساله‌ خرید و فروش با دلار، ایران هیچ مشکلی نداشت و روند فعالیت‌های مالی، بانکی و تجاری ادامه داشت. تا این‌که آمریکا اراده سیاسی‌ خود را بر اعمال شدیدترین محدودیت‌های سیاسی و اقتصادی علیه ایران به بهانه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران در سال ۱۳۸۹ علاوه بر محدودیت‌های بین‌المللی قرار داد.

با اجرای برجام در عمل با توجه به مجوز فروش و تعمیر هواپیماهای ایرباس و بویینگ، در عمل قانون داماتو پیش از آن‌که قراردادی در این زمینه امضا و قطعی شود، لغو شده است و این قانون نادیده گرفته شده است.

با توجه به دایره وسیع اختلافات ایران و آمریکا در مسایل دو جانبه، بین‌المللی و منطقه، تمدید نشدن قانون داماتو یا حتی لغو آن و نیز فروش هواپیماهای بویینگ به ایران به معنای آن نخواهد بود که می‌توان از آن پس به آمریکا اعتماد کرد بنابراین فشار ایران برای لغو تحریم‌ها هم‌چنان ادامه دارد. از سویی اگر این قانون به طور قطع تمدید شود، رییس‌جمهوری آمریکا موظف است اجرای آن را متوقف کند. اما از آن‌جایی که قانون داماتو پایان ماه دسامبر زمانش به اتمام می‌رسد تمدید زودتر از موعد آن تحمیل دوباره تحریم‌های برداشته شده تلقی می‌شود و از این جهت با برجام در تناقض است.

برخی منابع اعلام کردند که مقامات آمریکایی نسبت به این‌که اگر تمدید قانون داماتو قبل از پایان دسامبر (موعد اتمام قانون داماتو) صورت گیرد، نقض برجام است تشکیک کرده‌اند و این دیدگاه را نپذیرفته‌اند در حالی که به صراحت مشخص است تمدید این قانون پیش از اتمام آن بر خلاف برجام "تحمیل مجدد" این قانون و تحریم‌های ناشی از آن است.

هر چند کاخ سفید به کنگره اعلام کرده است که موافق با تمدید این قانون نیست اما به طور صریح با آن مخالفت هم نکرده است و اوباما از وتو کردن یا نکردن آن نیز صحبتی به میان نیاورده است.