اجرای برجام در حالی یک‌سالگی خود را به پایان می‌رساند که با وجود مخالفت‌های اولیه ترامپ و طرفدارانش، وزیر دفاع پیشنهادی او بر لزوم تعهد آمریکا به این توافق تاکید دارد.
به گزارش خبرنگار سیاسی مرور نیوز، فردا 26 دی، اجرای رسمی برنامه جامع اقدام مشترک یک‌ساله خواهد شد. برجام در راستای توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای ایران و به دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان، در 23 تیر 1394 (14 ژوئیه 2015) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه 1+5 منعقد شد. این توافق پایانی بر 12 سال مذاکرات ایران با قدرت‌های جهانی بر سر مسئله پرونده هسته‌ای بود که در سال 1382 با مسئولیت حسن روحانی آغاز و در سال 1394 در دولت خود او خاتمه یافت.
بر این اساس طرفین مذاکره با توافق بر سر برجام روند حل مسالمت‌آمیز این موضوع را پایه‌گذاری کردند. در واقع برجام بازتاب یک فرآیند گام به گام بوده و مشتمل بر تکالیف متقابل به نحو مندرج در این سند و پیوست‌های آن است که توسط شورای امنیت مورد تایید قرار گرفت.
طبق مفاد این توافق اجرای کامل برجام موجب حصول اطمینان از ماهیت صرفا صلح آمیز برنامه هسته‌ای ایران خواهد شد و ایران را قادر خواهد ساخت تا به طور کامل حق خود بر انرژی هسته‌ای جهت مقاصد صلح آمیز را طبق مواد ذیربط معاهده عدم اشاعه هسته‌ای و همسو با تعهداتش در آن سند استیفا کند.
در این رابطه وظیفه نظارت و راستی آزمایی و گزارش به شورای امنیت بر عهده آژانس بین المللی انرژی اتمی است. بر این اساس ایران در ده سال آینده آغاز به از رده خارج کردن سانتریفیوژهای IR-1 خود خواهد کرد و تعهدات دیگری در رابطه با انجام تحقیقات هسته‌ای و محدود کردن آن در تاسیسات نطنز را پذیرفت.
در مقابل این، شورای امنیت باید تمام قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت در خصوص موضوع هسته‌ای ایران را ملغی می‌کرد. همچنین اروپا با لغو تحریم‌های اقتصادی و مالی مرتبط با موضوع هسته‌ای راه را بر اجرای برجام هموار می‌کرد. از دیگر رفع محدودیت‌های بین‌المللی ارائه خدمات بیمه و بیمه اتکائی، فعالیت‌های بانکی، تعهد به پرداخت وام‌های بلاعوض، خدمات مالی و وام‌های ترجیحی و صادرات بدون مشکل نفت و فرآورده‌های نفتی و واردات تجهیزات یا تکنولوژی کلیدی برای بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی بود.
در یک سال گذشته با از بین رفتن محدودیت‌های بین‌المللی صادرات نفت کشور دو برابر شد. در این باره بیژن زنگنه، وزیر نفت، اعلام کرد: «در دوران تحریم صادرات نفت خام ما تنها یک میلیون بشکه بود که با در نظر داشتن میعانات به حدود یک میلیون و 350 هزار بشکه می‌رسید. این در حالی است که این ماه صادرات نفت خام ما به دو میلیون بشکه می‌رسد که با احتساب میعانات مجموعا دو میلیون و 400 هزار بشکه صادرات داشته‌ایم.»
همچنین با شکست حصر اقتصادی سرمایه گذاران خارجی، ایران را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کردند.در این راستا بسیاری از سرمایه‌گذاران و شرکت‌های خصوصی خارجی صبر و تحمل هیأت های سیاسی کشورهایشان را نداشتند و از روزهای نخست عازم ایران شدند. اتاق‌های پر و رزرو شده هتل‌ها در شهرهای بزرگ ایران بخصوص پایتخت گواه این تغییر بزرگ بود.
در همین زمینه محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت در اردیبهشت ماه سال جاری در نخستین گزارش خود از دستاوردهای برجام و ورود هیأت های خارجی سه ماه پس از لغو تحریم‌ها از حضور 16 هیأت تجاری از کشورهای مختلف برای عقد قرارداد در ایران خبر داد. هیأت هایی که در سطح 8 رئیس جمهوری، 5 نخست وزیر و 14 وزیر خارجه و حتی 12 بانک و مؤسسه مالی و اعتباری جهانی به ایران آمدند که در پی این رفت و آمدها برای استفاده از 73 میلیارد دلار خطوط اعتباری مذاکره شد.
اجرای برجام باعث رشد سه برابری ورود هیات های خارجی به کشور شد و این به معنای آن بود که در پسابرجام هر 6 روز یک هیأت خارجی به ایران می‌آمد. اما در همین زمان برخی از سیاستمداران داخلی حضور گسترده شرکت‌ها و سرمایه گذاران خارجی را عاملی برای تضعیف کارخانجات داخلی عنوان کردند.
با این حال آنچه بیش از همه باعث نگرانی‌های در مورد روند اجرای برجام به وجود آورد، مانایی مشکل نقل و انتقالات مالی در بانک‌های بزرگ جهانی بود. اگرچه بانک ها و موسسات مالی کوچک اروپایی مشکلی در روابط با ایران نداشتند اما نگرانی مقامات بانک های بزرگ از واکنش احتمالی آمریکا و نفوذی که کماکان این کشور بر منابع مالی اروپا دارد، باعث شد که تا امروز ایران در مراودات پولی خود با مشکل روبرو باشد.
در همین رابطه ورود فضای سیاسی آمریکا به انتخابات ریاست جمهوری بحث‌هایی در مورد بازنگری توافق هسته‌ای توسط ترامپ را مطرح کرد. از دید رئیس جمهور منتخب این توافق بدترین توافق تاریخ آمریکا بود که نیازمند تغییر در مفاد آن را واجب می دانست. اما با توجه به پشتوانه قطع نامه شورای امنیت، نقض برجام می‌توانست هجمه گسترده‌ای علیه اعتبار ایالات متحده در سطح جهان به وجود آورد.
با این حال با فروکش کردن فضای انتخابات و نزدیک شدن به روی کار آمدن ترامپ به جای اوباما، جیمز متیس، نامزد پیشنهادی وزارت دفاع آمریکا روز گذشته گفت: «توافق اتمی با ایران یک توافق ناقص در زمینه کنترل تسلیحات است، نه یک معاهده دوستی ولی وقتی که آمریکا قولی می‌دهد باید به آن احترام بگذارد».
در حوزه داخلی نیز کمال خرازی، رئیس شورای خارجی کشورمان، با اشاره به گذشت یک سال از اجرای برجام تصریح کرد: «برجام از نظر حقوقی مشکلی ندارد، اما آمریکا با توجه به نفوذی که بر روی بانک‌های اروپایی دارد، آن‌ها روابط خود را با آمریکا در نظر می‌گیرند و طبیعتا تا آمریکا چراغ سبز نشان ندهد آن‌ها معاملات خود را با ایران شروع نمی‌کنند.»
وی همچنین تاکید کرد: «قطعا برجام دستاوردهایی داشته، اما هنوز به صورت کامل اجرا نشده اما گشایش‌های زیادی برای ایران ایجاد کرده است.»
بر این اساس به رغم انتقادات داخلی و موضع گیری رهبران جدید ایالات متحده علیه برجام، یک‌سالگی برنامه جامع اقدام مشترک در شرایطی تمام می‌شود که همچنان امیدهای زیادی برای بهبود اوضاع اقتصادی، تجاری، مالی و سیاسی میان طرفین مذاکره کننده باقی است.
