امروزه چهره تروریسم تغییر کرده و رنگ و بوی مرگبارتر و غیرملموس‌تری به خود گرفته است. حالا دیگر با غرش تفنگ‌ها یا برق خنجرها که به قصد ترور فرود می‌آیند روبرو نیستیم. بلکه با موجوداتی در حد چند میکرون طرفیم.
به گزارش مرور نیوز، امروزه چهره تروریسم تغییر کرده و رنگ و بوی مرگبارتر و غیرملموس‌تری به خود گرفته است. حالا دیگر با غرش تفنگ‌ها یا برق خنجرها که به قصد ترور فرود می‌آیند روبرو نیستیم. بلکه با موجوداتی در حد چند میکرون طرفیم.
در واژه‌نامه بریتانیکا در تعریف سلاح زیستی یا سلاح میکروبی آمده است: هر عامل زیستی یا عامل میکروبی که می‌تواند به عنوان سلاح علیه انسان‌ها، حیوانات یا گیاهان به کار رود. سلاح‌های زیستی باعث مرگ‌های دسته‌جمعی می‌شوند اما تاثیری بر زیرساخت‌ها، ساختمان‌ها یا تاسیسات ندارند. این سلاح‌ها از نظر نوع موجود زنده یا سمی که در آن‌ها به کار می‌رود، شدت مرگبار بودن، طول دوره نهفتگی یا کمون، عفونت‌زایی، پایداری و توانایی درمان با واکسن‌های موجود با هم تفاوت زیادی دارند. پنج گروه عامل زیستی به عنوان اسلحه در مناطق جنگی یا اقدامات تروریستی به کار می‌روند:
باکتری‌ها: موجودات تک سلولی که منجر به بیماری‌هایی همچون سیاه زخم، طاعون و تولارمی می‌شوند.
•ریکتزیا: میکروارگانیسم‌های شبیه باکتری که از این نظر که پارازیت خارج سلولی هستند و در داخل سلول تولیدمثل می‌کنند با باکتری‌ها تفاوت دارند. تیفوس و تب کیو از جمله بیماری‌هایی هستند که توسط ریکتزیا ایجاد می‌شوند.
•ویروس‌ها: انگل‌های خارج سلولی هستند که اندازه آن‌ها یک صدم اندازه باکتری‌هاست و بیماری‌هایی همچون انسفالیت اسبی ونزوئلایی را ایجاد می‌کنند.
•قارچ‌ها: در محصولات کشاورزی منجر به بیماری‌هایی همچون بلاست برنج، زنگ قهوه‌ای گندم و سوختگی سیب‌زمینی می‌شوند.
•سموم: از مارها، حشرات، عنکبوت‌ها، موجودات دریایی، باکتری‌ها و قارچ‌ها استخراج می‌شوند و به عنوان سلاح زیستی به کار می‌روند. یک نمونه از این‌گونه سم‌ها یسین است که از دانه‌های سمی کرچک به دست می‌آید.
سلاح‌های زیستی از هر نوع سلاح دیگری مرگبارترند و در عین حال قیمت چندانی ندارند. به همین دلیل کشورها این گونه سلاح‌ها را حتی به سلاح‌های هسته‌ای که فناوری ساخت آن‌ها دشوار است و بسیار گران تمام می‌شوند، ترجیح می‌دهند. علاوه بر این خطر این که برخی افراد ناآرام یا سازمان‌های تروریستی سلاح زیستی بسازند یا بدزدند، یک نگرانی امینتی عمده است.
یکی از اولین موارد استفاده از سلاح‌های زیستی به سال 1347 بازمی‌گردد؛ زمانی که نیروهای مغول اجساد آلوده به طاعون را با منجنیق از بالای دیوارها به بندر کافا در دریای سیاه (فئودزیا در اوکراین امروزی) پرتاب می‌کردند. برخی تاریخ‌نویسان بر این باورند که کشتی‌هایی که به ایتالیا برگشتند طاعون را با خود به همراه بردند و همه‌گیری مرگ سیاه را به راه انداختند که به مدت پنج سال در کل اروپا ادامه داشت و 25 میلیون نفر - یعنی یک سوم از جمعیت اروپای آن زمان- را به کام مرگ کشاند.
آلمان اولین کشوری بود که در طول جنگ جهانی اول از سلاح‌های زیستی و شیمیایی برای ایجاد خرابی‌های عمده استفاده کرد. هر چند حمله‌های زیستی این کشور در مقیاس کوچک انجام گرفت و چندان موفقیت‌آمیز نبود. آلمانی‌ها برای آلوده کردن حیواناتی که در کشورهای مختلف به عنوان غذا مورد استفاه قرار می‌گرفت از سلاح زیستی استفاده کردند.
فجایع حاصل از جنگ جهانی اول باعث شد که کشورها پروتکل ژنو 1925 را امضا کنند که استفاده از سلاح‌های زیستی و شیمیایی را ممنوع می‌کرد. با این حال ژاپن، یکی از امضا کنندگان این پروتکل، به شکلی مخفیانه به اجرای برنامه‌های آزمایشی بر روی سلاح‌های زیستی پرداخت و وقتی بین سال‌های 1937 و 1945 از این سلاح‌های زیستی بر ضد ارتش متفقین استفاده کرد، مرزهای ممنوعه این تعهدنامه را عملا زیرپا گذاشت.
در طول جنگ جهانی دوم ارتش ژاپن بیش از 1000 چاه آب را در روستاهای چین آلوده کرد تا شیوع وبا و تیفوس را مطالعه کند. ژاپنی‌ها بیش از 3000 انسان (از جمله زندانیان جنگ) را کشتند تا مکانیسم ورود این سلاح‌ها به بدن را آزمایش کنند. بریتانیا، آلمان و جماهیر شوروی نیز برنامه‌های تحقیقاتی در این زمینه داشتند.
مشخص شده که القاعده نیز به دنبال استفاده از سلاح‌های زیستی بوده و قبل از این‌که در سال 2001-2002 از سوی آمریکا و نیروهای متحد شمال افغانستان مورد هجوم قرار بگیرد، آزمایشگاهی برای مطالعه سیاه زخم تاسیس کرده است.
براساس منابع اطلاعاتی آمریکا، آفریقای جنوبی، عراق و چندین کشور دیگر سلاح‌های زیستی ساخته‌اند یا در حال ساخت این گونه سلاح‌ها هستند.
ادعاهای دروغینی که در زمینه استفاده از سلاح زیستی مطرح شده نیز چندان کم نیست. از این میان می‌توان به گزارش بریتانیا قبل از جنگ جهانی دوم اشاره کرد که مدعی بود عوامل مخفی آلمان در مترو پاریس و لندن آزمایش‌هایی با استفاده از نوعی باکتری انجام داده‌اند تا انتشار آن‌ها را از طریق سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی بررسی کنند. هر چند این ادعا هرگز به اثبات نرسید اما در تحقیقاتی که بریتانیا در پورتون داون و در جزیره گروینارد بر روی طاعون آغاز کرد، نقش داشت.
بعدها آمریکا ویتنامی‌ها را متهم به استفاده از سموم قارچی در لائوس کرد. با این حال مشخص شد که باران زرد که با سندروم‌های مختلف همراه بود چیزی جز مدفوع زنبورها نبوده است. مشکل این گونه ادعاهای دروغین این است که به حیات خود ادامه می‌دهند و فرقی نمی‌کند که تا چه حد باورنکردنی باشند. به عنوان مثال این فرضیه که ویروس HIV یک سلاح زیستی است هنوز هم در ذهن بسیاری از مردم وجود دارد. برحسب این که از چه کسی سوال کنید، آن‌ها پاسخ می‌دهند دانشمندان KGB یا CIA بودند که این ویروس را ساختند تا به ایالات متحده ضربه بزنند یا کوبا را دچار بی‌ثباتی کنند.
ثابت شده که بسیاری از این ادعاها درست نیست و در اصل پروپاگاندا یا پیش زمینه‌ای است که برای شروع جنگ یا تحقیقات چند صد میلیون دلاری مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد مثل مورد مربوط به جنگ عراق. به همین دلیل لازم است مرز بین واقعیت و وهم را مشخص کنیم.
توسعه، تولید و ذخیره سلاح‌های باکتریایی و سمی از سوی کنوانسیون سلاح‌های زیستی (BWC) 1972 و پروتکل ژنو ممنوع شده است. هر چند برخی کشورها ذخایر سلاح‌های زیستی خود را معدوم و تحقیق در زمینه تولید این سلاح‌ها را متوقف کرده‌اند اما خطر هنوز وجود دارد. متاسفانه BWC هنوز نتوانسته کشورها را مقید کند و شواهدی مبنی بر تخلف از این معاهده وجود دارد.
اساس دفاع شهری در برابر حمله‌های زیستی سیستم پزشکی است. در آمریکا برای دو عامل زیستی عمده که می‌توانند به سادگی در سلاح‌های زیستی به کار روند و در عین حال بسیار مرگبار هستند یعنی -سیاه زخم و آبله - واکسن‌هایی تهیه، آزمایش و تایید شده است. آمریکا آنقدر واکسن آبله دارد که می‌تواند کل آمریکایی‌ها را واکسینه کند و ذخیره واکسن سیاه زخم این کشور برای واکسینه کردن همه افراد ارتش کافی است.
دفاع شهری در برابر حمله‌های زیستی از زمان حمله 11 سپتامبر به بعد در ایالات متحده رشد قابل توجهی داشته است. یک دفاع شهری موفقیت‌آمیز در برابر حمله‌های زیستی باید با استفاده از سنسورها، سیستم‌های هشداردهنده، واکسن‌ها، کمک‌های پزشکی، آموزش‌های عمومی و برنامه‌ریزی در شرایط اضطراری همراه باشد.
برنامه دفاع شهری آمریکا در قالب برنامه ذخایر استراتژیک ملی، 50 تن بسته کمکی شامل واکسن، کمک‌های پزشکی، عامل ضدعفونی کننده و تجهیزات کمک‌های اولیه را در هزاران محل در کل کشور ذخیره کرده که در موارد اضطراری حمله‌های زیستی به کار می‌آیند. علاوه بر این هر یک از ایالات آمریکا برنامه پاسخ به بیوتروریسم دارد که شامل خطوط راهنمایی برای واکسیناسیون عمومی، سیستم ارزیابی خدمات و نیازهای درمانی و قرنطینه است.
بیشتر عامل‌های زیستی مرگبار به صورت آئروسل منتشر می‌شوند. افرادی که در هوای آلوده به این آئروسل‌ها تنفس می‌کنند دچار عفونت می‌شوند. به همین دلیل موثرترین راه دفاعی در برابر سلاح‌های زیستی ماسک‌های فیلتردار است که جلوی باکتری‌ها، ویروس‌ها و اسپورهای بزرگ‌تر از یک میکرون را می‌گیرند. ضدعفونی کردن قسمت‌های آلوده بعد از حمله هم می‌تواند عامل زیستی را خنثی کند.
ساخت سنسورهای کارآمد برای سلاح‌های زیستی که در زمان بروز حمله هشدار می‌دهند به افراد کمک می‌کند قبل از تماس با این مواد از ماسک استفاده کنند یا اقدامات حفاظتی لازم را در پیش بگیرند.
اگر افراد در برابر بیماری‌های خاص ناشی از سموم زیستی واکسینه شده باشند حمله‌های زیستی اثربخشی کم‌تری خواهند داشت.
مشمشه، بروسلوز، استافیلوکوکال انتروتوکسین B، ریسین، میوتوکسین T-2 عامل‌های زیستی هستند که برخی کشورها به دنبال استفاده‌های نظامی از آن هستند یا در گذشته در سلاح‌های زیستی از آن‌ها بهره برده‌اند. در حال حاضر هیچ واکسنی برای پیشگیری از این عفونت‌ها وجود ندارد.
