خاستگاه دو اصطلاح چپ و راست و همچنین واژه‌های هم‌ردیف آن، مثل چپ روی و راست روی، جناح چپ و جناح راست، ریشه در انقلاب فرانسه و جانب چپ و راست بود که نمایندگان در آن می نشستند.
به گزارش مرور نیوز، جریان شناسی سیاسی ایران را می توان بر اساس تقسیم بندی های متفاوتی دسته بندی کرد. از این رو می توان جریان ها را بر اساس نگرش های اقتصادی، مبانی تئوریک، نگاه سیاسی، ارزشگذاری ها و ... مورد بررسی و واکاوی قرار دارد.
خاستگاه دو اصطلاح چپ و راست و همچنین واژه‌های هم‌ردیف آن، مثل چپ روی و راست روی، جناح چپ و جناح راست، ریشه در انقلاب فرانسه و جانب چپ و راست بود که نمایندگان در آن می نشستند. هر چند به نظر می رسد در برهه هایی واژه ها و اصطلاحاتی همچون چپ و راست با نگرش ها و رویکردهای برخی از جریان های سیاسی که با این عنوان شناخته می شدند چندان همساز نبود و نمی ساخت.
با این حال در یک نگرش کلی می توان گفت که دوگانه «چپ و راست» در سراسر دهه 60 پس از یک دوره رقابت در نیمه دوم دهه 70 و آغاز دهه 80 تبدیل به دوگانه «محافظه کار و اصلاح طلب» شد. در اواسط دهه 80 این دوگانه جای خود را به «اصولگرا و اصلاح طلب» داد. با این حال این تمام ماجرا نبود چرا که در اوایل دهه 90 جریانی با عنوان اعتدال قدرت گرفت که خود را میانه رو نامید.
با این حال چرخش ها، ریزش ها و رویش هایی را می توان در جریان ها و گروه های سیاسی مشاهده کرد، از این رو بررسی آن ها می تواند چشم اندازی را ارائه کند.
**راست مدرن
پس از پایان جنگ در سال 1367 و رحلت امام(ره) در سال 1368 ، هاشمی رفسنجانی با نگاه تکنوکراتیک به امور سیاسی و اقتصادی دست به اعمال سیاست هایی زد. از یک سو با اجرای سیاست های تعدیل اقتصادی و گسترش فرایند خصوصی سازی در برابر اقتصاد سوسیالیستی جناح چپ و از طرف دیگر در برابر جناح راست سنتی که به سمت مواضع سیاسی و فرهنگی گرایش یافته بود، قرار گرفت.
در چنین شرایطی گروهی از راست های پیشین که به عنوان عملگرایان، مصلحت گرایان، واقع گرایان، جناح میانه، فن سالاران ( تکنوکرات ها) مشهور شدند راه خود را بر اساس موازینی از راست سنتی مسلط جدا کردند.
برخی گفتمان سازندگی را راست مدرن می دانند. گفتمان راست مدرن در زمینه ای از تحولات سیاسی و اقتصادی بعد از رحلت امام و نیز شروع دوره مربوط به سازندگی شکل گرفت. این گفتمان با راست سنتی تفاوت داشت و بیشتر از سیاست تشنج زدایی در حوزه های داخلی و خارجی حمایت می کرد و به نوعی در صدد آشتی با دنیای مدرن بود. مرحوم «اکبر هاشمی رفسنجانی» مهمترین سرمایه سیاسی و تشکیلاتی حزب کارگرازان سازندگی بود.
با این همه، جایگاه گفتمان سازندگی محدود به قوه مجریه به ویژه در دوره دوم ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی(1374-1372) باقی ماند و در سال های بعد از آن نزدیکی استراتژیک با گفتمان های چپ، جبهه دوم خرداد شکل گرفت.
راست مدرن بر خلاف راست سنتی و چپ سنتی، نگرشی عملگرایانه دارد و مهمترین رویکرد و راهبرد خود را برای سازندگی و توسعه می داند.
**حزب کارگزاران سازندگی
کابینه آیت الله هاشمی رفسنجانی طی سال های 68 تا 74 بیشتر از تکنوکرات‌ها و افراد باسابقه در امر کارهای اجرایی تشکیل شده بود. مجلس سوم که پایگاه جناح مجمع روحانیون مبارز و گروه‌های نزدیک به آن محسوب می‌شد می‌توانست مانعی در راه اجرای سیاست‌های کارگزاران محسوب شود. اما انتخابات دوره چهارم مجلس در فروردین 1371 باعث شد که مجمع روحانیون مبارز به طور عمده کرسی‌های خود را از دست بدهد در واقع این پیروزی جناح تکنوکرات از ائتلاف اعلام نشده آن با جناح جامعه روحانیت مبارز تهران به‌وجود آمد. اما در طول چهار سال فعالیت مجلس چهارم به تدریج افتراق میان جامعه‌ی روحانیت مبارز و کارگزاران نمایان شد.
اوج اختلاف در آستانه انتخابات مجلس پنجم بود که جامعه روحانیت مبارز حاضر نشد پنج نفر از طرفداران آقای هاشمی رفسنجانی را در فهرست مشترک قرار دهد.
عده‌ای از نیروهای همکار اقتصادی رئیس‌جمهور و به اصطلاح جمعی از کارگزاران سازندگی کشور در اواخر سال 74 از جناح راست انشعاب کردند و جناح راست مدرن یا حزب کارگزاران سازندگی ایران را شکل دادند.
حزب کارگزاران سازندگی، سال 1374 در آستانه انتخابات دوره پنجم مجلس شورای اسلامی به طور رسمی اعلام موجودیت کرد.
** گفتمان سازندگی
گفتمان سازندگی به دهه دوم انقلاب باز می گردد و دوران پس از جنگ را شامل می‌شود. از ویژگی‌های دوره سازندگی می‌توان به ظهور حزب کارگزاران، تقویت کارخانه‌ها، صنایع و دانشگاه‌ها و به دنبال آن گسترش دانشگاه آزاد اسلامی و تاثیر قدرت اقتصادی بر حوزه‌های سیاسی و ایدئولوژیک اشاره کرد.
عنصر محوری گفتمان سازندگی را رشد و توسعه اقتصادی شکل می دهد که عمل گرایی در تنظیم و اجرای سیاست ها با رعایت ارزش های اسلامی است. ضرورت تبدیل نظام اقتصاد جنگی به یک نظام بازارآزاد و بازسازی کشور، از جمله دلایلی بود که گفتمان سازندگی، طرح شدن خود را با آن توجیه می کرد.
برخی بر این باور هستند که در این گفتمان عدالت اجتماعی به مرحله پس از افزایش تولید موکول شد و برنامه های تعدیل اقتصادی و افزایش تولید در اولویت قرار گرفت. اتخاذ سیاست های خصوصی سازی و تعدیل اقتصادی مهمترین برنامه و راه حل دولت برای دستیابی به توسعه اقتصادی مدنظر قرار گرفت.
همچنین در ارائه راهبردها در زمینه افزایش تولید، سیاست های جدیدی اجرا شد که می توان به استفاده از استقراض خارجی و داخلی به منظور سرمایه گذاری در امور زیربنایی اشاره کرد.
جریان راست مدرن همچنین در عرصه اقتصادی معتقد به اقتصاد آزاد است و نوعی سرمایه داری صنعتی و تولیدی را دنبال می کند. همچنین در زمینه سیاست خارجی بر نوعی سیاست ملایم و معتدل باور دارد.
«تکنوکراسی» ، « توسعه اقتصادی» ، «خصوصی سازی» و «تاکید بر تنش زدایی» انگاره های گفتمانی کارگزاران سازندگی است. از افراد شاخص کارگزاران می توان به «غلامحسین کرباسچی» «محمد عطریانفر»، «حسین مرعشی»، «محمدقوچانی» و «سعید لیلاز» اشاره کرد.
دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی «غلامحسین کرباسچی» و سخنگوی آن «حسین مرعشی» است.هفته نامه «صدا» ارگان مطبوعاتی حزب کارگزاران سازندگی است.
** کارگزاران و انتخابات 96
کارگزاران سازندگی در انتخابات سال 1376 از «سیدمحمد خاتمی» و سال 1384 از «هاشمی رفسنجانی» حمایت کرد. همچنین در سال 1392 از «حسن روحانی» حمایت کرد.
در انتخابات سال 1396 بار دیگر کارگزاران به ادامه حمایت از نامزد گفتمان اعتدال می پردازد.
