شهرنشینی تبدیل به یک مسئله گسترده انسانی و اجتماعی شده است

به گزارش مرور نیوز به نقل از مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، سیدعباس صالحی با تاکید بر این مطلب افزود: شهر و شهر نشینی از دیر باز مورد توجه بوده و در دهه های اخیر مورد توجه مضاعفی قرار گرفته است. بیش از نیمی از جمعیت جهان در شهرها هستند و در ایران ۷۰ درصد جمعیت کشور در شهرها سکونت دارند.

وی ادامه داد: در حال حاضر شهرنشینی تبدیل به یک مسئله گسترده انسانی و اجتماعی شده است و با توجه به نقدی که در سده های اخیر به شهر و شهر نشینی وجود داشته، اینکه شهر یک مفهوم کالبدی دارد به جای مفهوم انسانی، مفهوم مهندسی دارد که کمیت به کیفیت آن غلبه دارد. یک مفهوم مکانیستی یافته است که روح در آن یا غایب است و یا کمرنگ شده است. فضای آمرانه دارد و ارتباطات از بالا به پایین است و ارتباطات افقی و انسان با انسان و همچنین همسایه با همسایه و گروه های اجتماعی با یکدیگر کمتر شده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: با این نگاه ها موضوع شهر خلاق زائیده و به وجود آمد. در شاخص های شهر خلاق متغیرها و مولفه هایی مطرح است که در آن ها جایگاه فرهنگ و هنر اساسی و مهم است و نمی توانیم به حریم شهرهای خلاق نزدیک شویم بدون اینکه جایگاه فرهنگ و هنر را در آن موثر بدانیم.

شهر خلاق شهر با هویت است

صالحی ادامه داد: در شهر خلاق کار ذهنی بر کار فیزیکی غلبه دارد و فرهنگ و هنر از ویژگی های آن است. فرهنگ و هنر جایگاه خاصی در شهر خلاق دارد. شهر خلاق شهری است با ایده های نو که یکی از مشخصه های خاص شهر خلاق است. فرهنگ و هنر کانونی است برای زایش ایده های نو. تنوع و تکثر از عناصر و ارکان اصلی شهر خلاق است. فرهنگ و هنر محل زایش تنوع ها و تکثرهای وسیع انسانی در طول تاریخ، زمان حال و آینده شهری است. فرهنگ و هنر یکی از معادن کیفیت زای زندگی است. اینکه لحظه های زندگی با کیفیت تر باشد. شهر خلاق شهر با هویت است. شهری است که ریشه در گذشته دارد و در حال معنا دارد.

شهر خلاق دارای شهرت و اعتبار است

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: شهر خلاق از گذشته بریده نیست اما معنایی در زندگی حال می جوید و ترکیب این دو زمان هویت آن را می سازد. شهر با هویت یکی از مولفه های رشد و خلاقیت است و فرهنگ و هنر هم یکی از مقوم های این هویت یابی و هویت زایی است. شهر خلاق دارای شهرت و اعتبار است. نشان ساز است و فرهنگ و هنر نقش اساسی در اعتبار یک شهر دارد.

شهر خلاق شهر دانایی محور است

صالحی ادامه داد: شهر خلاق شهر دانایی محور و تجربه آموز است و فرهنگ و هنر کانون های اساسی تولید دانش و مهارت است. شهر خلاق شهر مردم است. گرم است نه سرد. در این شهر مردم حضور زنده دارند و فرهنگ و هنر کانون گرمای زندگی مردم است. فرهنگ و هنر کانون اقتصاد خلاق است.

عضو شورای علی انقلاب فرهنگی تاکید کرد: بی تردید فرهنگ و هنر در تمامی این مولفه ها نقش محوری دارد. با این نگاه بحث شهرهای خلاق در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شد. تجربه ای که از قبل بود مانند موضوع پایتخت کتاب و شهرها و روستاهای دوستدار کتاب. از سال ۹۸ ایده این بحث مطرح شد و امروز به ثمر نشسته است.

وی ادامه داد: طرح شبکه شهرهای خلاق دارای اهداف و انگیزه هایی بود و بر هدف گذاری هایی متمرکز است که تقویت انگیزه های تداوم در شهرها یکی از این هدف گذاری ها است. همانطور که آتشفشان های خاموش داریم، شهرهای خاموش هم داریم. انگیزه های تداوم در شهرهایی که سابقه و صبغه داشته اند اما دچار انقطاع نسلی شده اند. اینکه مسیر شهرهای خلاق فرهنگ و هنر، انگیزه های تداوم را در این شهرها ایجاد کند تا انرژی تازه ای به دست آورند.

صالحی گفت: دومین هدف گذاری این است که ما مزیت های رقابتی را شناسایی و تقویت کنیم زیرا این کار هم در چرخش اقتصادی و تعالی فرهنگ نقش دارد و هم اینکه با شناخت مزیت ها، فرصت های جدیدی کشف می شود و بستری می شود برای تولید اتفاقات تازه.

وی ادامه داد: هدف گذاری سوم این طرح این است که بتوانیم احساس تعلق به شهر را افزایش دهیم. شهرهای کوچک و میانی ما گاهی بیش از شهرهای بزرگ انرژی تاریخی دارند و اگر آن ها را به فرصت های حال متصل کنیم، تعلق به شهرها را ایجاد می کنیم و هر مقدار وطن را شاداب تر کنیم می توان در ماندگاری و در نوع معنا بخشی به زندگی فرد در آن شهر اثرگذار باشد.

صالحی افزود: هدف گذاری چهارم این طرح این است که فرهنگ و هنر با این نگاه در مدیریت شهری جایگاه بهتری پیدا کند و شهرها حس کنند تنها با حوزه های اقتصاد و خدمات کلاسیک شهر شناخته نمی شوند و با کشف مزیت های آن ها افق جدیدی برای مدیریت شهری فراهم می شود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به پنجمین هدف گذاری طرح شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر گفت: از دیگر اهداف این طرح این است که بتوانیم نشاط شهری ایجاد کنیم و هر شهری با هر هنری در موضوعات مختلف مانند موسیقی، هنرهای تجسمی، خوشنویسی و ... که شناخته می شود از طریق این طرح فرصتی برای حضور مردم در این شهرها ایجاد شود.

وی تاکید کرد: در این طرح در دو سال گذشته مقدمه و مسیری طی شد. در حوزه علمی بخشی از کار و فعالیت را دبیرخانه بر عهده گرفت. در بخش علمی بر این نکته توجه داشتیم که این طرح مبتنی بر مطالعه جامع و نیازمند بر تکامل باشد. بنابراین اسناد و مطالعات در این زمینه بررسی شد. مطالعات بومی و جهانی مورد بررسی قرار گرفت. مصاحبه های مختلفی با صاحبنظران صورت گرفت و در نهایت مبانی نظری این طرح تولید شد.

صالحی ادامه داد: از طریق دبیرخانه اجرایی این طرح کارگاه های متنوعی برگزار شد و آثار مختلف هم دریافت شد که در نهایت ۶۰ شهر در حوزه های مختلف انتخاب شد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ادامه مسیر این طرح پیشنهادهایی ارائه کرد که از آن جمله تکمیل مطالعات انجام شده است.

وی درباره این پیشنهاد تصریح کرد: توجه به تجربیات جهانی و سازمان یونسکو دارای اهمیت است اما به معنای کپی برداری نیست. باید بومی سازی در این مسیر شکل بگیرد و تکامل های بعدی صورت پذیرد. همچنین همزبانی و هم فکری در ادبیات نظری این مطالعات دارای اهمیت است. این مطالعات برای رسیدن به داوری نبوده بلکه برای این بوده تا به ادبیات نظری مشترک برسیم و با همکاری سازمان های همکار کار را پیش ببریم. و این کار علاوه بر تکمیل، نیازمند این است که در بدنه اجرایی آن مورد گفت و گو قرار بگیرد و ادبیات نظری است که ما را به افق اهداف این طرح نزدیک می کند.

وی در ادامه گفت: نکته دوم در پیشنهادها درباره دبیرخانه این طرح است. دبیرخانه شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر با دبیرخانه های همایش ها و جشنواره های دیگر فرق دارد. در برخی جشنواره ها شاید با پایان جشنواره کار دبیرخانه هم پایان یابد ولی دبیرخانه این طرح در عین اینکه باید برای دوره های بعد آماده باشد و فکر کند باید نقش پشتیبانی، هدایت کننده و پیش برنده را داشته باشد.

صالحی در ادامه پیشنهادهای خود افزود: به ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ها تاکید می کنم این انتخاب را مورد توجه قرار بدهند و آن را به عنوان یک کار جدی در کارهای خود تلقی کنند.

وی در پایان گفت: لازم است دبیرخانه هر شبکه کار خود را آغاز کند تا بتوانیم ارتباطات روشنی با سندهای هر شبکه داشته باشیم زیرا یکی از اهداف طرح شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر شبکه یابی ظرفیت های جمعی شهرها و بهره گیری از آن ها است. بنابراین شکل گیری دبیرخانه هر شبکه از اهمیت زیادی برخوردار است.

فرصت هنر،‌ رشد خلاقیت و توسعه شهرها

در این آیین سیدمجتبی حسینی معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سخنانی گفت: طرح شبکه‌ شهرهای خلاق فرهنگ و هنر کشور با پژواکی شنیدنی می‌گوید «ایران تهران نیست»، هرگوشه‌ این مرز پرگهر، سرچشمه‌ هنر است و فرزندان برومندش در آن ماهر و کاردان.

متن سخنان معاون امور هنری به شرح زیر است:

«بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی که بهمن سال ۱۳۹۷ از سوی مقام معظم رهبری صادر شد، چونان فانوسی راه‌نما، غایت کوشش‌های خالصانه و سعی ستوده‌ تمام ایرانیان در هر نقش و جایگاهی را، رسیدن به «تمدن نوین اسلامی» در ایران می‌داند.

برای رسیدن به این مطلوب، رهنمود‌ها، جملگی برای تحقق این هدف ـ به بینش و دانش ـ تبیین شده‌اند و فرهنگ، رشته‌ استوار و در عین حال لطیف و طرفه‌ای است به شیرازه‌بندی و پیوند تمامی تلاش‌ها.

در این منشور فرهنگ و هنر که زبانِ بلیغ و بیان رسای فرهنگ است، به عنوان مزیت کشور شناخته شده، مزیتی که هم تاریخی است و هم معاصر، خاصه به رشدی که پس از انقلاب اسلامی داشته.

مزیتی که در سراسر جغرافیای پهناور کشور، چون سفره‌ای مرصع و رنگین گسترده است. افزون بر این در حوزه‌ فرهنگ و هنر، منابع انسانی کشور بخصوص جوانان، سرمایه‌ای ممتاز به شمار می‌آیند. آن مزایای تاریخی و جغرافیایی در کنار نیروی جوان می‌تواند بر امیدآفرینی و انگیزه‌بخشی، بر اخلاق و معنا و معنویت، و بر آفرینش آثاری شاخص و تأثیرگذار، مؤثر افتد و این ویژگی‌ها به حتم دو نقشِ خوش را ایفا خواهد کرد یکی ارایه تصویری بی دروغ و دریغ از ایران عزیز و مقابله با تبلیغات مسموم و سَموم آگین اغیار و دیگر توسعه اقتصاد هنر و اشتغال و ابتکار در معرفی آثار هنری، دست‌یابی به الگوهای بدیع، صنایع خلاق و عرصه‌های نوین و جدیدی در این فصل؛ و این همه مقدمه‌ بایسته‌ای برای تشکیل تمدنِ نوین.

و مگر می‌شود بی‌انسان، بی حضور آدمیان، تمدن ساخت و مگر می‌شود تمدنی شکل گیرد بی عنصر حیاتی «شناخت».

موجب و موجد هر تمدنی، جامعه‌ای است آراسته و مزین به بهترین ویژگی‌های آن فرهنگ،‌ بنابراین برایِ آن گامِ بلند ضرورت است تا توجه به فرهنگ و هنر، ‌شناخت این پدیده‌ ناب و این آینه‌ تمام نما، تشویق و ترغیبِ همگان به نگاهی خلاقانه، فعال و هدفمند به این عرصه‌ باشکوه مدنظر قرار گیرد.

طرح شبکه شهر‌های خلاق فرهنگ با این رویکرد کار خود را آغاز کرد و دیباچه‌ کار، پژوهشی ارزشمند شد در سه مجلد که آراء تاریخی،‌ جهانی و کارشناسانِ زبده معاصر را در کنار یکدیگر قرار داد و فرصت‌های فراموش شده را بازنمایاند. طرحی که دایره‌ شمولش فرهنگ و هنر در تمام رشته‌ها و فعالیت‌های هنری است از هنرهای سنتی و صنایع دستی که همکاران عزیزمان در وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در کنارمان بودند تا وزارت کشور و سازمان شهرداری‌ها و انجمن‌ها و اصناف عرصه فر هنگ و هنر و تمامی خانواده بزرگ فرهنگ و ارشاد اسلامی.

فرآیندی که بر آمایش و آموزش و آزمایش و پژوهشِ مستمر استوار شد. ۹۶۰۰ نفر ساعت آموزش در سراسر ایران و تهیه و تمهید صدها پرونده‌ برآمده از شوق و ذوق برنامه‌ریزانِ دغدغه‌مندِ شهرهای ایران و مشارکت ده‌ها استاد و کارشناسِ کارآزموده حتی در روزهای سخت کرونایی مانع این حرکت نشد.

طرح شبکه‌ شهرهای خلاق فرهنگ و هنر کشور با پژواکی شنیدنی می‌گوید «ایران تهران نیست»، هرگوشه‌ این مرز پرگهر، سرچشمه‌ هنر است و فرزندان برومندش در آن ماهر و کاردان.

طرحی که در لایه‌ درونی آن، مایه مطالعات جدی، آمایشی در عرصه فرهنگ و هنر است و استمرار آن و توسعه آن چه در تعداد شهرها و چه در افزایش موضوعات می‌تواند به:

ـ مدیریت بهتر و هدفمند رویدادهای هنری پراکنده منجر شود.

ـ توان شهرها را برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های خاصِ فرهنگ و هنر بیفزاید.

ـ حمایت‌های وزارت فرهنگ و تمامی دستگاه‌های فرهنگی را در قالب تفاهم نامه‌ها،‌ هدفمند سازد.

ـ به توسعه اشتغال و اقتصاد و بهره‌بردن از ظرفیت‌های انسانی کمک کند.

ـ‌ در جذابیت‌های شهرها و جلب مخاطبان و گردشگران مؤثر باشد.

ـ استقرار اقتصاد مقاومتی در بطن و متن جامعه را تسریع کند که اقتصاد فرهنگ هم درون زاست هم برون گرا؛ هم ارزان است و هم ارزش افزوده فراوان دارد؛ هم بر مبنای داشته‌هاست و هم مُبلغ کشور، و نیز پایه‌ای برای معطوف ساختن جهان به منبع الهام بخشی که ریشه‌ای کهن دارد و شاخساری جوان.

شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر پدیده‌ای پویاست و با سنجش و ارزیابی‌های مکرر شهرهای عضو در تحقق و اجرای برنامه‌های ارایه شده و همچنین پیوستن شهرهای جدید و توسعه موضوعات در دوره‌های آینده، راهی روشن را پیش‌رو خواهد داشت.

در این طرح دو عنوان «شبکه» و قید جمع پس از کلمه شهر یادآور ارزشی ممتاز در فرهنگ کشور می‌باشد و آن رجحان رفاقت بر رقابت، و تقدم معاضدت بر سبقت است؛ ترتیبی که شهرهای کلان و خرد در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند برای کار بر موضوعی مشترک؛ نهادها بی قید عنوان و نام در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند بی تمایز ارشاد و میراث و ...

و مردم با تمام تنوع و تکثرِ سلایق برای هدفی مشترک، خواهند کوشید چرا که باور داریم به تفاوت هر رنگ و زبان، رنگین کمانِ زیبای ایران در مسیر رسیدن به تمدنی نوین مستعد و مستطیع است. ان شاءالله».

در ابتدای این آیین ابراهیم حیدری مدیرکل دفتر مطالعات و کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر اجرایی شبکه های شهرهای خلاق فرهنگ و هنر گزارشی از روند اقدامات و فعالیت های این دبیرخانه ارائه کرد.

وی گفت: شبکه شهرهای خلاق سال ها است که در مجامع بین المللی مطرح است و از اوایل قرن ۲۱ توسط یونسکو به صورت سالانه شهرهایی به عنوان شهرهای خلاق معرفی می شود.

حیدری افزود: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر اساس برنامه ششم توسعه و کلان برنامه های دکتر سیدعباس صالحی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی به فکر راه اندازی این طرح افتاد تا از درون شهرهای خلاق کشورمان شهرهایی هم برای معرفی جهانی در نظر گرفته شود.

وی تاکید کرد: آنچه ما به دنبال آن هستیم شبکه داخلی و ملی از شهرهای کشورمان است و بر این اساس دبیرخانه این طرح در معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی راه اندازی شد و شورای سیاستگذاری آن هم انتخاب شد و فراخوان طرح در سال ۹۸ اعلام شد که با استقبال خوبی از شهرهای مختلف کشور مواجه شد.

حیدری ادامه داد: ۳۶7 شهر بر اساس این فراخوان اعلام آمادگی کردند و در همه استان ها کارگاه های برنامه ریزی فرهنگی و هنری برگزار کردیم. در این کارگاه ها آموزش صورت گرفت و در نهایت ۲۶۷ شهر برنامه های خود را به دبیرخانه این طرح ارسال کردند.

وی افزود: در ادامه گروه هایی ارزیاب متشکل از ۹ تیم تشکیل شد و برنامه های ارسالی به دبیرخانه در چند مرحله مورد داوری قرار گرفت. بر اساس این داوری ها ۱۴۳ شهر به مرحله نیمه نهایی راه یافت و در داوری پایانی ۶۰ شهر به مرحله پایانی رسید.

حیدری در پایان تاکید کرد: با آموزش، هم افزایی و پشتیبانی نهادهای عمومی و دولتی می توان به شبکه شهرهای خلاق جهانی بپیوندیم.

در بخش دیگری از این آیین خوشنویس دبیر علمی این طرح گزارشی از روند اقدامات و فعالیت های این بخش ارائه کرد.

در ادامه جمالی نژاد رئیس سازمان شهرداری ها و دهیاری ها گفت: شهر نشینی یکی از موضوعات مورد توجه جهان است. بیش از نیمی از جمعیت جهان شهر نشین هستند.

وی افزود: یکی از موضوعاتی که ما به آن توجه داریم نظام شهر نشینی است. مهاجرت های بی رویه و خالی شدن روستاها به سمت شهرهای بزرگ و کلان شهرها از جمله موضوعات مورد توجه است. در حال حاضر بیش از ۳۸ درصد جمعیت کشور در کلان شهرها سکونت دارند.

جمالی نژاد تصریح کرد: ۶۲ هزار روستا از ۹۲ هزار روستای کشور دارای سکنه است و ۳۷ هزار روستا داری دهیاری است.

وی گفت: باید به مدیریت شهری با نگاه متفاوتی توجه داشته باشیم و ابزارهای ما نسبت به گذشته باید تغییر یابد و لازم است به سمت شهرهای خلاق و حتی روستاهای خلاق برویم. در حوزه شهری اگر نگاه خلاق و نوآورانه برا یحل مسائل نداشته باشیم به سرانجام نمی رسیم.

جمالی نژاد ادامه داد: شهرها داری روح و جسم است و باید آن ها را به سمت خلاقیت ببریم و سازمان شهردار یها و دهیاری های کشور آماده هرگونه همکاری با شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر را دارد.

در این آیین با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از کتاب سه جلدی شهرهای خلاق فرهنگ و هنر رونمایی شد.

همچنین در این آیین شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر به تفکیک موضوع معرفی شدند که از لینک زیر قابل دسترسی است: شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر