شهرهای جنوب آذربایجان غربی با تپه‌های تاریخی حسنلو نقده، تخت سلیمان تکاب، غار سهولان مهاباد، مساجد و بناهای تاریخی رازدار تمدنی 8 هزارساله از تاریخ باستان ایران هستند.
به گزارش مرور نیوز آثار باستانی تخت سلیمان تکاب در جنوب آذربایجان غربی از زیباترین جاذبه‌های تاریخی و نشان دهنده جایگاه کهن استان در کشور هستند، کوه زندان، غار کرفتو، چمن شناور، کوه بلقیس و دریاچه مرموز در تخت سلیمان در کنار تپه باستانی هشت هزار ساله حسنلو گواهی بر این مدعا است.
غار سهولان مهاباد، تپه تاریخی حسنلو، زندان سلیمان، چمن شناور، غار کرفتو، کوه بلقیس، آبشار شلماش، جنگل‌های سردشت، هفت چشمه نقده، غار فخریگاه نیز از دیگر جاذبه‌های تاریخی و طبیعی جنوب آذربایجان غربی در کنار بازارچه‌ها و گمرگات رسمی فعال در شهرستان مهاباد، پیرانشهر و سردشت هستند.
آبشار شلماش سردشت
آبشار شلماش از مهم‌ترین آبشارهایی است که در سطح استان آذربایجان غربی و در شهر سردشت جاری است. این آبشار با دره‌ای سرسبز در کنار جنگل‌های پراکنده، در نزدیکی شهر سردشت واقع شده و از شاخه‌های رودخانه زاب کوچک محسوب می‌شود.
همه ساله به خصوص در فصل گرما هزاران نفر از مناطق مختلف و به خصوص از شهرهای کردنشین برای دیدن این آبشار عازم سردشت می‌شوند.
سه آبشار به ترتیب و پشت سر هم قرار گرفته‌اند که اولین آن‌ها در نزدیکی محل توقف و پارکینگ قرار گرفته است. برای دیدن دو آبشار بعدی باید مسافتی نسبتاً زیاد را پایین رفته و وارد دره‌ای عمیق شوید. در حال حاضر با احداث پله و حصارهایی بالا و پایین رفتن از دره راحت‌تر و کم خطرتر شده است.
مسیر سردشت به آبشار شلماش مسیر زیبا و پر درختی است، که جاده مذکور آسفالت و مناسب بوده و تا آبشار مدت 20 دقیقه است.
مسجد جامع بوکان
مسجد جامع بوکان در کنار تپه قدیمی قلعه سردار و در ضلع شرقی رود سرآب قرار گرفته، بعدتر، در سال ۱۳۴۵، بنای مسجد گسترش یافت و 4 گنید آجری و 3 ستون به آن اضافه شد. در حال حاضر این بنا برای برگزاری نماز جمعه بوکان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مسجد جامع بوکان را علی اصفهانی در سال 1310 هجری قمری با 12 گنبد و 6 ستون از جنس سنگ‌های آهکی تراشدار بنا کرد.
مسجد جامع بوکان در بخش مرکزی و قدیمی شهر و در کنار تپه قدیمی، مشهور به تپه قلعه سردار و در ضلع شرقی سرآب که از کوه فعل شکینه سرچشمه می‌گیرد قرار گرفته است.
این اثر با طول و عرض ۲۵*۳۰ متر دارای شانزده گنبد که بر روی نه ستون قرار گرفته احداث شده است که 6 عدد از این ستون‌ها از سنگ‌های آهکی تراشدار مربوط به بنای اولیه اثر می‌باشد ولی چهار گنبد آجری و سه عدد از ستون‌ها با تیرآهن و روکش سیمانی در گسترش بعدی مسجد در سال 1345 ساخته شده‌اند.
تپه حسنلو نقده یادگار تاریخ 8 هزار ساله
تپه باستانی حسنلو به همراه مهم‌ترین اثر مکشوفه آن یعنی جام زرین حسنلو با قدمتی بیش از هشت هزار سال قبل از میلاد مسیح در نقده استان آذربایجان غربی نمادی از تاریخ کهن ایران اسلامی است که مهیای استقبال از مسافران نوروزی است.
دهکده حسنلو را چند روستای دیگر مانند نگینی در بر گرفته‌اند و تپه‌های باستانی زیادی پیرامون تپه حسنلو را فرا گرفته است و گویا هنگام آبادی حسنلو و تمدن عظیمش تمدن‌های دیگری نیز با این تپه در تماس بوده و همدوره تمدن حسنلو به وجود آمده‌اند.
وجود تپه‌های باستانی دیگر حکایت از این دارد که اقوام ساکن در حسنلو با اقوام ساکن در تپه‌های اطرافش از یک تیره بوده و با هم داد و ستد و ارتباط داشته‌اند که از جمله این تپه‌ها می‌توان به تپه باستانی پسدلی، حاج فیروز، تابیه، عقرب تپه، تپه کوییک، میرآباد، ساخسی تپه، نظام آباد و محمدشاه که به فاصله‌های مختلف از یکدیگر و به فاصله دو کیلومتر تا شعاع 15 کیلومتر از تپه حسنلو قرار گرفته‌اند.
تپه حسنلو تپه بزرگ و مدوری به قطر تقریبی 285 تا 250 متر و ارتفاع 20 متر از سطح رودخانه «گدار» است، این تپه بین دو دهکده امین‌لو و حسنلو از طرف مغرب و مشرق قرار گرفته است.
ساکنان اولیه تپه حسنلو احتمالاً قوم مناعی بوده‌اند که تمدن بس وسیع و درخشانی از خود به یادگار گذاشته‌اند و از اشیای مکشوفه در این تپه چنین به نظر می‌رسد که آثار مفرغی آن‌ها کاملاً قابل مقایسه با آثار مفرغی لرستان یعنی قوم کاسی است و شاید قرابتی بین این دو قوم موجود باشد از قوم مناعی و محل سکونت آن‌ها که سرزمین‌های جنوبی دریاچه ارومیه بوده، یادی در تورات شده و قوم مناعی را قوم «مان» هم گفته‌اند.
تخت سلیمان یا آتشکده آذرگشنسب تکاب
نام محوطه تاریخی بزرگی، در نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان (در گذشته نصرت‌آباد) در استان آذربایجان غربی و 45 کیلومتری شمال شرقی این شهر است. تخت سلیمان بزرگ‌ترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان در قبل از اسلام به شمار می‌رفت اما در سال 624 میلادی و در حمله هراکلیوس، امپراطور رومیان به ایران تخریب شد.
آبا قاخان برادر زاده هلاکو خان که به دین اسلام گرویده بود بر روی ویرانه‌های تخت سلیمان مسجدی بنا کرد که آن نیز بعدها ویران شد و تنها کاشی‌هایی با نقوش و خط برجسته از آن به جا مانده است که در حال حاضر موزه رضا عباسی نگهداری می‌شود.
کوه بلقیس در هشت کیلومتری شمال شرقی تخت سلیمان با دو قله بلند با ارتفاع 3200 متر و 3655 متر در ادامهٔ سلسله کوه‌های شرق دریاچه ارومیه واقع گردیده. روی قله جنوبی استحکامات و قلعه تخت بلقیس قرار دارد. ساختمان قلعه کاملآ مدور واز سنگ بنا شده. لذا می‌توان تصور کرد که از این بنا به عنوان برج دیده‌بانی استفاده می‌شده. بین دو قله کوه دریاچه بسیار زیبایی که از ذوب شدن برف کوه‌ها بوجود آمده در بیشتر ماه‌های سال قابل مشاهده است هر چند در سالهای اخیر به جهت کمی بارش تابستان‌ها آب دریاچه خشک می‌شود.
کوه زندان سلیمان نام کوهی مخروطی و میان تهی در سه کیلومتری غرب اثر جهانی تخت سلیمان تکاب است که هزاران سال پیش، بر اثر رسوب کانی‌های آب دریاچه به وجود آمده، به طوری که ارتفاع این کوه از زمین مجاور خود 107 متر و در قله گودی عمیقی در حدود 85 متر دیده می‌شه که قطر دهانه آن به طور تقریب 65 متر است.
طریقه بوجود آمدن این کوه عظیم به این صورت است که چشمه در ابتدا دریاچه‌ای در اطراف خود بوجود می‌آورد و آهک و املاح معدنی دیگر در اطراف دریاچه رسوب می‌کند و آب از اطراف آن سرازیر می‌شود و مجدداً رسوب می‌دهد و این سیر سالیان سال ادامه می‌یابد تا اینکه چشمه اولیه به صورت یک کوه مخروطی درمی‌آید.
غار سهولان مهاباد
غار سهولان مهاباد در روستای سهولان، 42 کیلومتری جنوب شرقی مهاباد بین مهاباد و بوکان در استان آذربایجان غربی واقع شده است. ارتفاع سقف غار تا سطح دریاچه آن به 50 متر می‌رسد و عمق آب در برخی جاها به 30 متر می‌رسد. اختلاف دمای درون و بیرون غار بین 10 الی 15 درجه‌است.
سهولان به زبان کردی به معنی یخبندان است و مردم محلی غار را «کونه کوتر» یعنی لانه کبوتر نیز می‌نامند. دلیل این نامگذاری وجود تعداد زیادی لانه کبوتر درون غار است که این غار در فهرست آثار طبیعی ملی ایران قرار دارد.
بازارچه مرزی تمرچین پیرانشهر یکی از بازارچه‌های مرزی فعال کشور است که در ناحیه غربی پیرانشهر یعنی مرز ایران و عراق واقع شده است. گمرک زمینی تمرچین کوتاه‌ترین مسیر جمهوری اسلامی ایران به شمال عراق و بنادر و سواحل دریای مدیترانه محسوب می‌شود.
