استقبال از بهار و آیین نوروز در میان اقوام مختلف گلستان با «چَکِل چَکو» گرگانی‌ها در پخت شیرینی در روزهای پایانی سال آغازشده و تا درختکاری بلوچ‌ها در روز اول عید ادامه می‌یابد.
به گزارش مرور نیوز یکی از بزرگ‌ترین و قوام‌یافته‌ترین سنت‌های به‌جای مانده از دوران کهن ایران‌زمین، عید نوروز و جشن و شادمانی آغاز سال نو است.
این آئین نه‌تنها در کوران حوادث بی‌شماری که این سرزمین پشت سر گذاشته از بین نرفته، بلکه با پذیرش اسلام، ویژگی‌های مذهبی به خود گرفته و با حفظ هویت ایرانی به زینت اسلام نیز آراسته‌شده است.
رخ دادن بزرگ‌ترین حادثه تاریخ اسلام به‌ویژه تشییع (ولایت امام علی (ع) در روز غدیر خم) در نخستین روز بهار مصادف با نوروز باستانی، آن را به یکی از محورهای وحدت و انسجام ملی ایرانیان تبدیل کرده و به نمادی از فرهنگ ایرانی مبدل شده است. به‌گونه‌ای که امروز در هر جای دنیا نام و نشانی از نوروز ببینیم، آشکارا درمی‌یابیم که نشانه‌ای از فرهنگ ایرانی در آن وجود دارد.
نوروز برای ایرانیان تنها جشن اول بهار نیست، بلکه محمل بسیاری از اعتقادات و نمودهای فرهنگ و سنن ایرانی است و بسیاری از دل‌بستگی‌های مردم سرزمین ایران را در دل خود حفظ کرده و به امروز رسانده است. این جشن ملی و باستانی با تمام سنت‌هایش پیام‌آور شادمانی‌ها، زیبایی‌ها، صمیمیت‌ها و شکوفایی‌هاست که بافرهنگ و ارزش‌های اسلامی آمیخته‌شده است و رمز ماندگاری آن‌هم در همین ویژگی‌هاست.
گلستان به‌عنوان نگارستان ایران‌زمین، میزبان اقوام مختلف است که با آغاز شال جدید، هرسال تلاش و تکاپوی خاص خود را برای استقبال از بهار دارند.
بازار داغ پخت شیرینی و حلوا در گرگان
یکی از خانم‌های گرگانی در خصوص نوروز و استقبال از بهار در میان گرگانی‌ها به خبرنگار مهر گفت: بعد از خانه‌تکانی و ریختن سبزه و خرید عید، پختنی‌ها و خوراکی‌های مخصوص آن در گرگان بسیار متداول است.
محبوبه کبیر افزود: این خوراک‌ها به چند گروه حلواها، شیرینی‌ها، شکلات‌ها و چند خوراکی متفرقه تقسیم می‌شود اما وجه اشتراک همه آن‌ها بروز تعاون و همیاری فامیل به‌خصوص همسایه‌ها و هم‌محلی‌ها در پخت آن است.
وی ادامه داد: بسیاری از گرگانی‌ها در آستانه سال نو به پخت حلوا اوماج، نان زنجفیلی (زنجبیلی)، سَر غَلبیلی، نان پادرازی و قطاب (در بازارهای استان به‌عنوان سوغات گرگان به فروش می‌رسد) اقدام می‌کنند.
کبیر اضافه کرد: پخت کُلُمبو، کال نی نون، گلاج، رشته‌به‌رشته، شیرینی برنجی، نون قندی، نون کلوچه، سی چو و کماج و شکلات‌های عیدی همچون پشت زیگ، پیسه، گُندله، شَقِزی و مار مرده هرچند کمرنگ شده اما هنوز کاملاً از رونق نیفتاده است.
وی تصریح کرد: پختن دسته‌جمعی شیرینی‌ها و حلواهای عید و سمنو شاید مانند گذشته بازار داغی در گرگان نداشته باشد اما همچنان باعث «چَکِل چَکو» (هم‌گرایی آرامش‌بخش و توأم با شادی) و جمع صمیمانه می‌شود.
خوش‌یمنی نوشیدن نخستین باران بهاری در ترکمن‌صحرا
از چکل چکوی گرگانی‌ها در پخت شیرینی و حلوا که عبور کنی در فاصله کوتاهی در ترکمن‌صحرا، خرید آجیل و شیرینی عید و خانه‌تکانی و ... مانند سایر اقوام متداول است و تزیین کردن حیواناتی چون اسب (درست کردن نمد رنگین و پیشانی‌بند با نقش و نگارهای بسیار زیبا) و بافتن نخ سفید و سیاه و اسپند باهم، منجوق و داغدان (نوعی چوب که در نزد ترکمن‌ها مقدس است) و آویزان کردن آن در ورودی خانه هنوز هم به چشم می‌خورد.
یکی از اهالی ترکمن‌صحرا به خبرنگار مهر گفت: در روزهای پایانی سال چند تنور نان پخته می‌شود و یک جفت قرص نان کوچک را با نخ سفید و سیاه به دیوار اتاق می‌بندیم و چند ظرف آب را به نشانه برکت و رزق و روزی پر می‌کنیم.
عاشور محمد بدراقی افزود: پخت نان و شیرینی‌های محلی از قبیل بیشمه، بورک، قاتلاما، پتیر و پسیق در روزهای پایان سال جزو آداب حذف نشدنی در استقبال از بهار در میان ترکمن‌هاست.
وی ادامه داد: در هنگام تحویل سال چراغ‌ها روشن می‌شود و درها و پنجره را باز می‌کنیم تا هوای تازه بهاری شده و برکت افزون‌تر شود.
وی تصریح کرد: خواندن قرآن و دعای خیر و دست کشیدن مردها به محاسن و «آمین» گفتن هم جزو لاینفک آیین ترکمن‌ها در هنگام تحویل سال است.
وی خاطرنشان کرد: ترکمن‌ها معتقدند غسل و خواندن نماز شکر، قربانی کردن و صدقه دادن و زیارت اهل قبور و خوردن نخستین باران بهاری که نشانه خوش‌یمنی است برای اهالی ترکمن‌صحرا سلامتی و خوشی به همراه می‌آورد.
بداقی یادآور شد: اسب‌دوانی، کشتی‌گیری، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، مسابقه خروس‌جنگی و شاخ زنی میش‌ها، تاب‌بازی بچه‌ها از آداب‌ورسوم ترکمن‌هاست که از دوران گذشته به یادگار مانده و هم‌اکنون کمرنگ شده است.
برگزاری مسابقه «آیتس» در قزاق محله
قزاق ها هم بخش مهمی از اقوام گلستانی را تشکیل می دهند. این قوم بیشتر در گرگان مستقر هستند و برای نوروز آداب و رسوم ویژه ای دارند.
یکی از اهالی قزاق محله در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: قزاق‌ها نوروز را اعتدال بهاری می‌دانند و بر این باورند که در این روزها ستاره‌های آسمانی به نقطه ابتدایی می‌رسند و همه‌جا تازه می‌شود و روی زمین شادمانی برقرار خواهد شد.
جاپاربای افزود: قزاق ها معتقدند نوروز، روزی است که سنگ نیلگون سمرقند آب می‌شود.
وی ادامه داد: پختن غذایی به نام «ایقی آشار» در شب عید و پوشیدن لباس نو و سفید نشانه شادمانی است و اگر در این روز باران یا برف ببارد آن را به فال نیک می‌گیرند و اعتقاد دارند سال خوبی را در پیش خواهند داشت.
به گفته وی برگزاری مسابقه «آیتس» که مسابقه شعر و شاعری است یکی از سنت‌های قزاق‌ها در عید نوروز است که در عصر روز اول عید برگزار می‌شود.
باز گرم نوروز خوانی در ماه اسفند در رامیان
در ادامه یکی از قزلباش‌ها به آداب ترک‌های رامیان در استقبال از بهار اشاره کرد و به خبرنگار مهر گفت: از 25 روز قبل از سال جدید مراسم استقبال از سال جدید با نوروز خوانی جوانان آغاز می‌شود.
خداداد رجبلی افزود: جوانان با آوازخوانی، شب‌ها در کوچه‌ها و محله‌های شهر می‌چرخند و به هر خانه‌ای که می‌رسند از صاحب‌خانه هدیه دریافت می‌کنند که درواقع پیشاپیش عیدانه می‌گیرند.
وی ادامه داد: نوع هدایا بستگی به توانایی و سلیقه صاحب‌خانه دارد اما تخم‌مرغ، مرغ، گردو، میوه‌های محلی، نان کاک و دست بافته‌های محلی هدایایی است که گروه نوروز خوان در 25 شب جمع‌آوری می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: بردن عیدانه برای تازه‌عروس از سوی خانواده داماد و خوردن آش ماست محلی، خورشت ترشک (خورشت سِلِف جنگلی) و یا خورشت فسنجان در خانه عروس که در خانه داماد پخته‌شده در هفته پایانی سال انجام می‌شود.
به گفته رجبلی برگزاری مسابقات کشتی محلی در سبزه‌میدان درگذشته رسم بود که هم‌اکنون رواج ندارد و فقط در مراسم خاص و عروسی‌ها برگزار می‌شود.
تأکید برکنار گذاشتن کینه‌ها در نوروز خوانی مازنی‌ها
مازنی‌های گلستان هم در 10 روز پایانی سال با پوشیدن لباس محلی و نوروزی خوانی به استقبال بهار می‌روند.
یکی از اهالی روستاهای غرب گلستان به خبرنگار مهر گفت: نوروز خوانان بالباس‌های محلی در کوچه‌ها راه می‌افتند و یکی با تُنبک و دیگری هم با آوازخوانی نوید آمدن بهار می‌دهند و در روستاها وارد خانه‌هایی که در آن‌ها باز است، می‌شوند و شکلات و شیرینی هدیه می‌گیرند.
علی رستمانی افزود: اشعار نوروز خوانان فقط در وصف طبیعت و نوید بهار نیست بلکه درباره کنار گذاشتن کینه‌ها و کدورت‌ها هم اشعاری خوانده می‌شود.
وی تصریح کرد: مازنی‌ها با پختن حلوا با برنج و گردو و یا برنج و کنجد و توزیع آن بین همسایه‌ها برای خیرات عزیزان ازدست‌رفته و روشن کردن شمع در شب قبل از تحویل سال برای یادبود مردگان و استخاره برای انتخاب یک شُگون که معتقدیم پاقدمش سبک است و خیروبرکت به خانه می‌آورد، به استقبال بهار می‌روند.
کاشت درخت در نخستین روز بهار
بلوچ‌ها هم همچون دیگر اقوام ایرانی بهار طبیعت و شکوفایی غنچه‌های بهاری را گرامی می‌دارند و در این ایام علاوه بر جشن و سرور و شادی عید، آداب‌ورسوم خاصی در این ایام برگزار می‌کنند.
محمد بارانی دراین‌باره به خبرنگار مهر گفت: قبل از تحویل سال همه منازل روستایی با شاخه‌های دارای برگ سبز تزیین می‌شوند.
وی اضافه کرد: عیدی بزرگ‌های قوم بلوچ به کوچک‌ترها یک نهال است.
وی ادامه داد: در زمستان پاجوش‌ها و نهال‌های درخت طی مراسم خاص و با اجرای آواهای مخصوص و با استفاده از ابزارهای سنتی از بدنه درختان جدا می‌شود و ریشه آن‌ها با گونی پوشانده شده و در کنار جوی آبی گذاشته می‌شود تا سرسبز و آماده برای کاشتن باشد.
بارانی خاطرنشان کرد: هنگام تحویل سال نهال به کوچک‌ترها هدیه داده می‌شود تا در زمین کشاورزی و یا گوشه حیاط کاشته شود
وی ادامه داد: عیدی دختران بلوچ هم سُرمه است و برگزاری مراسم ختنه سوری و عروسی در ایام عید در بین بلوچ‌ها متداول است.
به گفته وی در این جشن‌ها، مراسم رقص محلی دو چاپی هفت شبانه‌روز اجرا می‌شود و مراسم حماسه‌خوانی قوم بلوچ، توصیف وطن و زیبایی طبیعی آن و همچنین وصف بهار و نوروز در پایان هر شب با شرکت بزرگان قوم انجام می‌شود.
