نمی‌خواستم حتی یک شی تاریخی از ایران خارج شود

به گزارش مرور نیوز، موزه‌ها، گنجینه‌ای ارزشمند هستند که همانند کتاب تاریخ، هویت و فرهنگ گذشتگان را به علاقه‌مندان خود می‌آموزد، هویتی که در میان نقش و نگار سفال‌‌ها، سکه‌ها، کاشی‌ها، فرش‌ها و مصنوعات ساخت دست بشر به‌خوبی هویدا است.

در طول تاریخ، انسان‌هایی باهمت بلند اقدام به جمع‌آوری آثار به‌جامانده از تمدن بزرگ و کهن این سرزمین کرده و در نگه‌داری مواریث ایران و اسلام، به‌ویژه در عرصه فرهنگ و هنر نقش برجسته‌ای داشته‌اند.

سید احمد عطایی به گواه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، بزرگ‌ترین مجموعه‌دار ایرانی است که بیش از 66 مجموعه اشیاء با قدمت را در طول 35 سال جمع‌آوری کرده است با او به گفت‌وگو نشستیم.

از چه زمانی علاقه‌مند به جمع‌آوری آثار تاریخی و عتیقه شدید؟

عطایی : همه کودکان در سن طفولیت علاقه به جمع‌آوری اسکناس و تمبر و سکه دارند من نیز از کودکی عرق زیادی نسبت به مجموعه‌داری و موزه‌‌داری داشتم و از سن 7 سالگی با جمع‌آوری تمبر، اسکناس و سکه کار خود را آغاز کردم و یک لیوان نخستین شی بود که به قیمت 15 ریال خریداری کردم.

زمانی که به دبستان می‌رفتم، دوستانم در مدرسه تمبر و اسکناس جمع می‌کردند و اگر تمبر یا اسکناسی را نداشتن من به بازار می‌رفتم و آن را می‌خریدم و 10 برابر قیمت به آنها می‌فروختم اما از زمان تخصصی شدن جمع‌آوری‌هایم ریالی خرید و فروش نداشتم و تنها معاوضه کردم.

از اوایل سال 70 شروع به جمع‌آوری تخصصی اشیاء کردم و اکنون بیش از 35 سال است که به صورت تخصصی کلکسیون جمع‌آوری می‌کنم که به گواه سازمان میراث فرهنگی و مجمع گردشگران اکنون بزرگ‌ترین مجموعه‌دار کشور هستم.

از مجموعه‌های خود بگویید، چه اشیائی را جمع‌آوری کردید؟

عطایی : در حال حاضر بیش از 66 مجموعه جمع‌آوری کردم که شامل مجموعه سکه، اسکناس و تمبر من از دوره قاجار و پهلوی اول تا 2800 سال پیش قدمت دارد و بیش از 1100 دستگاه رادیو، 4 هزار 672 قوری روسی با نقاشی‌های ایرانی جمع‌آوری کردم.

اکنون بزرگ‌ترین مجموعه موتورسیکلت ایران را دارم که 273 موتورسیکلت از دوره جنگ جهانی دوم تا 35 سال پیش را در اختیار دارم و 3 عدد هواپیمای گلایدینگ، 25 دستگاه اتومبیل از سال 1928 تا 35 سال پیش، مجموعه نفیس انگشتر، مجموعه لوستر، مجموعه چوب، مجموعه دوچرخه، مجموعه ذره‌بین، مجموعه سماور، مجموعه ساعت، مجموعه چراغ‌های نفتی و فیتیله‌ای، مجموعه کلاه‌خود، زره و زنجیر و مجموعه قفل و ترازو از جمله مجموعه‌های من است که هر کدام قابلیت یک موزه تخصصی را دارد.

هم‌چنین بیش از 700 اتوی زغالی، دودکشی و بنزینی، کلکسیون تلفن و تلگراف، مجموعه تسبیح و زنگ‌های زورخانه‌‌ای از دوره صفویه تاکنون در درون مجموعه من جا دارد.

آیا برای نگهداری از این اشیاء مکان مناسبی در اختیار دارید؟

عطایی : متأسفانه اکنون شرایط نگهداری این اشیاء برای من و دیگر مجموعه‌داران سخت و خسته‌کننده شده است و بسیاری از مجموعه‌داران به دلیل سرویس ندادن نهادها حاضر به فروش مجموعه خود شدند.

در تهران به دلیل امکاناتی که وجود دارد، مجموعه‌داران آثار خود را در اماکن تاریخی و حتی در یکی از طبقات برج میلاد به نمایش گذاشته‌اند اما در اصفهان اماکن تاریخی الحاق می‌شوند و کاربری آنها به سمت‌وسوی موزه‌داری و اماکن اقامتی نمی‌رود.

آیا حمایت لازم از سوی مسئولان میراث فرهنگی برای نگهداری از این مجموعه غنی صورت گرفته است؟

عطایی : نهادهایی همانند میراث فرهنگی و شهرداری که اماکن تاریخی را در اختیار دارند می‌توانند در راستای موزه‌داری و ترویج این فرهنگ قدم بردارند اما به دلیل مصلحت‌‌اندیشی‌ها کار خاصی انجام نمی‌شود و در حال حاضر این اقلام ارزشمند در خانه‌های مجموعه‌داران خاک می‌خورد.

در حال حاضر این ظرفیت‌های ارزشمند در انبار مجموعه‌‌داران در حال نابودی است و من در مجموعه خود فرش‌های متعلق به سال‌های 1295، 1304 و 1329 دارم اما به خاطر نداشتن مکان مناسب، این فرش‌ها را بید زده و در حال نابودی است اما به‌راستی چه کسی می‌خواهد این خرد شدن تاریخ را جوابگو باشد.

متاسفانه در حال حاضر درب‌های خانه‌های تاریخی اصفهان در حراج‌های خارج از کشور در حال فروش است اما مسئولان نسبت به این موضوع بی‌تفاوت هستند و هیچ‌یک از مسئولان خم به ابرو نمی‌آورند و اکنون مردم برای فروش اقلام عتیقه خود دچار مشکل هستند و هیچ مرجع رسمی برای آن وجود ندارد، درحالی‌که می‌توان با ایجاد حراج واقعی در اصفهان از این معضل پیشگیری کرد و اگر حراجی بزرگ اصفهان را در میدان امام علی (ع) به مجموعه‌داران بدهند می‌توانیم با توجه به تجربه‌ای که وجود دارد، حراج واقعی را در اصفهان شاهد باشیم.

به نظر شما دلیل این عدم حمایت چیست؟

عطایی : من تمام سرمایه‌ زندگی خودم را جمع‌آوری کردم که حتی یک شی تاریخی از ایران خارج نشود و کلکسیون زمان خود را فروختم که بتوانم بسیاری از اشیاء عتیقه را که به صورت قاچاق از ایران خارج شده بود در دبی و قطر و امارات گیر بیندازم و دوباره به کشور برگردانم و تا جایی که توانستم نگذاشتم اشیاء عتیقه ایرانی در حراج‌های خارجی فروخته شود و آنها را به ایران برگرداندم.

اکنون 90 قطعه سنگ صابونی جیرفت به صورت قاچاق از کشور خارج شده و من 2 و نیم میلیارد تومان هزینه کرده‌ام تا این سنگ‌ها را به کشور برگردانم اما متاسفانه به دلیل عدم حمایت از سوی مسئولان، ذوق من از بین رفته و پولی که پرداخت کردم در امارات مانده است.

به نظر من دلیل این عدم حمایت یک خلع قانونی است که مسئولان سازمانی در این راه سنگ می‌اندازند و اکنون که بنده بزرگ‌ترین مجموعه‌دار ایران هستم باید اجناس و عتیقه‌هایم خاک بخورند و حتی جای مناسبی برای نگهداری از آنها نداشته باشم در حالی که با حمایت مسئولان میراث و شهرداری می‌توانم با در اختیار داشتن یک فضای وسیع هم به معرفی تاریخ کشور و هم درآمدزا باشم.

آیا خاطره خاصی در ارتباط با جمع‌آوری اشیاء عتیقه دارید که برای ما تعریف کنید؟

عطایی : جمع‌آوری تک تک اشیاءی که در مجموعه خود دارم، خاطره دارد که برای هر کدام می‌توانم ساعت‌ها صحبت کنم اما یک خاطره و توصیه‌ای که می‌خواهم به علاقه‌مندان به این حوزه بگویم این است که روزی یک پیامک برای یکی از دوستانم آمد که در محتوای آن آمده بود که شماره دوستم را از طریق حروف ابجد پیدا کردند و می‌خواهند یک سری عتیقه را به او بدهند، دوست من به تهران رفت و یک تکه از مجسمه طلا را با فروشندگان به یک طلافروشی بردند و اصل بودن آن را تائید کردن و به من گفت که 40 میلیون تومان بابت 3 مجسمه طلا پول پرداخت کردم.

زمانی که دوستم در اصفهان این مجسمه‌ها را به من نشان داد، دیدم جنس این مجسمه‌ها برنج بوده و ارزش آنها بیش از 1500 تومان نیست در حالی که دوستم بیش از 40 میلیون تومان بابت 3 مجسمه برنجی پول پرداخت کرده بود و فروشنده نیز بعد از دریافت پول تلفن همراه خود را خاموش کرده بود.

به همه علاقه‌مندان به ورود به این حوزه توصیه می‌کنم که فریب دلالان این حوزه را نخورند و مراقب اموال خود باشند و بابت هر جنسی که به نام عتیقه به آنها ارائه می‌شود، پول ندهند.